Drewniana zabudowa małomiasteczkowa w Pruchniku

Pruchnik to najpiękniejsze drewniane miasteczko województwa podkarpackiego. Składa się na to nie tylko architektura, ale też niezwykle malownicze położenie na wysokim wzgórzu górującym nad doliną Mleczki. Było to w przeszłości miasto prywatne, lokowane w 1436 r. Dla okolicy pełniło funkcję ważnego ośrodka handlu i rzemiosła.

W miejscowości zachowało się ok. 40 budynków, w większości z charakterystycznymi podcieniami, będących niegdyś jednocześnie miejscem zamieszkiwania, warsztatem rzemieślniczym i punktem handlowym. Najstarsze domy pochodzą z XVIII w.

Układ urbanistyczny oparty na średniowiecznym planie szachownicy pochodzi z czasów lokacji miasta. Pod koniec XV w. miasteczko posiadało rynek z ulicami wychodzącymi z naroży, kościół, zamek i wały miejskie. Na przełomie XVIII i XIX w. zabudowę tworzyły wyłącznie domy drewniane, tylko jeden był częściowo murowany. W rynku i każdej uliczce znajdują się drewniane domy z podcieniami o wysokich, stromych dachach krytych gontem. Pierwotnie podcienia miały charakter użytkowy, ponieważ rozkładano w nich towary podczas dni targowych. Z czasem stały się głównie elementami zdobiącymi. Domy te były budowane w konstrukcji wieńcowej, sumikowo-łątkowej, a czasami w systemie mieszanym wieńcowo-słupowym, zwanym przysłupowym. Ściany domów wykonane są z ociosanych bierwion albo z półokrąglaków. Niektóre mają pomiędzy słupami balustrady wycięcia w różne wzory. Słupy wspierające podcienia są różnego kształtu, częstokroć rzeźbione.

W miejscowości warto również zobaczyć: 300-letni budynek „Galerii pod Gontem”, graniaste słupy-obeliski z czasów najazdów tatarskich, które pełniły rolę tzw. wici, Muzeum Parafialne i wprawdzie murowany, lecz interesujący XVII-wieczny kościół.

W Pruchniku wychował się Mieczysław Orłowicz – wybitny krajoznawca i popularyzator turystyki.

Źródło: sad.podkarpackie.travel