Zespół Osiedla Patronackiego w Rybniku-Paruszowcu

Familok to początkowo gwarowe, dziś już jednak wpisane w polszczyznę określenie budynków wielorodzinnych, w których mieszkali najczęściej górnicy lub też pracownicy innych zakładów przemysłu ciężkiego. Budowane w miastach Górnego Śląska przede wszystkim na przełomie XIX i XX w., dziś tworzą zabytkowe osiedla na trwałe wpisane w architekturę śląskich miast i miasteczek. Zespół osiedla patronackiego w Paruszowcu-Piaskach jest właśnie jednym z przykładów tego rodzaju śląskich zabytków. Powstał on na początku XX w. w związku z budową będącej przez lata symbolem Rybnika huty „Silesia”. Obecnie składające się na niego budynki mieszkalne i zabudowania gospodarcze z powrotem świecą swoim blaskiem, zostały bowiem niedawno odrestaurowane. Czerwone ceglane kamienice prezentują się wyjątkowo, przypominając o historii rozwoju przemysłu na terenie Rybnika, jaki miał miejsce na przełomie XIX/XX w.

Warto tutaj dodać, iż zespół osiedla patronackiego na Pruszowcu jest jedną z dwóch zabytkowych kolonii robotniczych znajdujących się na terenie Rybnika. Drugą są zabudowania osiedla robotniczego KWK „Rymer”, które powstawały sukcesywnie w latach 1900–1929 i były przeznaczane dla pracowników powstałej pod koniec XIX w. kopalni węgla kamiennego „Rymer”, której pierwszy szyb głębiono w latach 1892–1893. Początkowo wydobycie było stosunkowo małe, ale mechanizacja kopalni przeprowadzona u schyłku XIX w. znacznie przyspieszyła jej rozwój. Wydobycie wzrosło z niespełna 4 tys. ton w 1896 r. do 402 tys. ton w 1910 r. W pierwszym dziesięcioleciu funkcjonowania kopalni, jej załoga zwiększyła się trzykrotnie, osiągając liczbę prawie 800 osób. Tak szybki rozwój kopalni spowodował konieczność wybudowania dla jej pracowników osiedla robotniczego. W ten sposób powstało więc osiedle dzisiaj już zabytkowych niedobczyckich familoków.