Zespół Szpitala Psychiatrycznego w Rybniku
A/75/02 z 30.12.2002
33/15
Pochodzący z końca XIX w. zespół szpitala psychiatrycznego do dnia dzisiejszego pełni swoje pierwotne funkcje. Jego zabudowania tworzy ogromny kompleks zabytkowych obiektów, które obecnie są sukcesywnie poddawane procesom restauracyjnym. Należy do niego: budynek dyrekcji, biblioteka, magazyn, willa dyrektora (obecnie dom nr 3), willa głównego lekarza (obecnie dom nr 5), 14 pawilonów szpitalnych, dom mieszkalny nr 6, pawilon oddziału dziennego, wieża ciśnień, kaplica pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz park (zieleń szpitalna).
Zespół szpitala psychiatrycznego przy ulicy Gliwickiej jest jednym z dwóch zabytkowych zespołów szpitalnych znajdujących się na terenie Rybnika. Drugim jest zespół szpitalny im. bł. Juliusza Rogera położony przy ulicy 3 Maja. Zespół ten powstawał w kilku etapach w II poł. XIX w. oraz w początkowych latach kolejnego stulecia. Najstarszym obiektem w całym zespole jest sam budynek szpitalny, który oddano do użytku w 1869 r. Szpital im. Juliusza Rogera, nadwornego lekarza księcia raciborskiego Wiktora I, który był inicjatorem jego budowy i głównym fundatorem, pełnił jednak funkcje placówki medycznej do 2000 r. Od tamtej pory zabytkowy kompleks stoi pusty.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Decyzja o budowie szpitala została podjęta w 1881 r. przez niemiecki Wydział Prowincji we Wrocławiu w wyniku wyboru Rybnika spośród 38 miast śląskich. Budowa trwała 3 lata do momentu oddania zabudowań szpitalnych do użytku, co nastąpiło w 1886 r. Kosztorys wynosił 2 000 000 marek pozyskanych ze środków pochodzących z kontrybucji nałożonej na pokonaną przez Prusy Francję w wyniku wojny prowadzonej w latach 1870–1871. Początkowo szpital obliczony był na 600 łóżek.
Po zakończeniu I wojny światowej, powstań śląskich i plebiscytu, szpital został przejęty przez administrację polską w lipcu 1921 r. w stanie dużego zniszczenia. W międzyczasie zwiększono ilość łóżek do 1035. Lata 1922–1939 to okres modernizacji i rozbudowy wszystkich obiektów zwany „złotym okresem rybnickiego zakładu” przerwany wybuchem II wojny światowej w dniu 1 września 1939 r.
Lata wojny były dla szpitala okres trudnym związanym z polityką eksterminacji władz hitlerowskich wobec osób upośledzonych (eutanazja) i eliminacji pacjentów pochodzenia żydowskiego. Administracja niemiecka opuściła szpital 24 stycznia 1945 r. pozostawiając w nim aż 1700 chorych. Po dyslokacji części pacjentów, wojsko uczyniło ze szpitala twierdzę, co spowodowało zniszczenie zakładu w wyniku działań wojennych w 80%. Po przejściu linii frontu teren szpitala został przejęty przez administrację polską w marcu 1945 r.
Odbudowa zespołu szpitalnego trwała do lutego 1947 r., kiedy to dokonano otwarcia zakładu dysponującego 103 łóżkami, by pod koniec roku osiągnąć ilość 400 miejsc. W 1955 r. zakład dysponował ok. 500 miejscami.
W chwili obecnej Państwowy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych dysponuje 28 oddziałami o łącznej liczbie 1031 łóżek. W początkowym okresie Śląski Zakład Psychiatryczny był instytucją wojewódzką i własnością Skarbu Śląskiego.
Po zakończeniu II wojny światowej nastąpiło upaństwowienie i w grudniu 1948 r. szpital psychiatryczny został przejęty przez Skarb Państwa. Od 1995 r. placówka podlega Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej. W chwili obecnej w wyniku reformy samorządowej organem założycielskim Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej jest Sejmik Samorządowy Województwa Śląskiego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
