Cmentarz wojenny Żołnierzy Armii Radzieckiej w Sandomierzu

Jako datę założenia cmentarza żołnierzy Armii Radzieckiej w Sandomierzu należy przyjąć rok 1951. Prezydium WRN w Kielcach Wydział Budownictwa wydał 9. stycznia tego roku zgodę na lokalizację cmentarza wojennego w Sandomierzu. Decyzja ta została potwierdzona 11 grudnia 1951 r. pismem do Prezydium MRN w Sandomierzu. Cmentarz zlokalizowano przy szosie opatowskiej na gruntach prywatnych, ok. 2 km od ówczesnego centrum miasta. Urządzenie centralnego cmentarza wojennego spowodowane było zarówno ówczesna sytuacją polityczna, jak też Ustawą z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych. Toczące się przez pół roku walki na przyczółku sandomierskim pociągnęły za sobą wiele ofiar po obu stronach frontu. Zarówno w samym Sandomierzu, jak i w okolicy miało miejsce wiele pochówków. Po ustaniu działań wojennych masowo przeprowadzano ekshumacje na pobliskie cmentarze. Z okolicznych gmin przesyłano do Zarządu miasta informacje o pochówkach żołnierzy radzieckich na cmentarzach parafialnych. Prace ekshumacyjne z terenów przyfrontowych zakończone zostały w 1949 r. Początkowo z terenu Cmentarza Komunalnego w Krukowie wydzielono kwatery dla pochówków radzieckich. Do 1948 r. na cmentarz ten przenoszono szczątki poległych żołnierzy. Zachowała się korespondencja nadzorującego ekshumacje z lekarzem powiatowym dotycząca sposobu przeprowadzania i ewidencji ponownych pochówków. W lutym rozpoczęto ekshumacje z mogił położonych na terenie Sandomierza. Sporządzono wówczas spis 184 mogił, znajdujących się: Na Rynku Starego Miasta, na skwerku przed kościołem św. Michała, na terenie koszar, na cmentarzach. Poza murem cmentarza parafii św. Pawła, od strony północno-zachodniej, była zbiorowa mogiła radziecka jeńców wojennych. Niemiecka komendantura zwróciła się w 1942 r. do burmistrza miasta o wyznaczenie miejsca na grzebanie zmarłych jeńców. Wydane 23.IV.1942 r. rozporządzenie ściśle określało wymogi sanitarne, które powinny być spełnione oraz zalecało, by pochówki przeprowadzone były bez żadnej ceremonii, a mogiły nie były oznakowane. Pozostały protokoły ekshumacji przeprowadzonych w latach 1952-1953 w ramach akcji "Alert". Wynika z nich, że akcją objęto nie tylko tereny woj. kieleckiego i rzeszowskiego, ale także częściowo woj. białostockiego. Ostatnia ekshumacja została przeprowadzona z Chwałek w 1971 r. W czasie urządzania cmentarza przeniesiono z grobu w Rynku zwłoki płk W. Skopenki, które wcześniej przewieziono do Sandomierza spod Wrocławia w lutym 1945 r. Uchwałą Rady Miejskiej postanowiono wówczas, że na mogile w Rynku stanie pomnik, czego nie zrealizowano. Zmieniono też nazwę ul. Opatowskiej na ul. płk. Skopenki. W 1953 r. przedstawiono do zaopiniowania Komisji Ocen Projektów Inwestycyjnych przy Urzędzie Wojewódzkim w Kielcach projekt techniczny na urządzenie cmentarza wojennego w Sandomierzu. Autorem projektu był architekt Stanisław Studnik. Po zatwierdzeniu projektu przystąpiono do prac, które trwały do 1956 r. W 1990 r. ze skweru przy Bramie Opatowskiej przeniesiono na cmentarz pomnik płk. Skopenki i ustawiono przy jego grobie.

/pamiec.sandomierz.pl