Kwatera żołnierzy polskich na Cmentarzu Centralnym w Sanoku
Na cmentarzu znajduje się kwatera żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego poległych w walkach o wyzwolenie w latach 1918–1948: wojnie polsko-ukraińskiej 1918–1919, wojnie polski-bolszewickiej 1919–1920, polskiej wojnie obronnej 1939 oraz w walkach z Ukraińską Powstańczą Armią 1944–1948. Według opisu z lat 20. XX wieku trzeci ówczesny cmentarz wojenny poległych w wojnach od 1918 leżał na północ od ww. drugiego cmentarza (na którym znajdowały się trzy pomniki). W tym czasie doliczono się na nim około 300 mogił , oznaczonych drewnianymi krzyżami, które w większości były zniszczone. Cały teren był otoczony drutem. Organizowaniem kwatery dla żołnierzy poległych w latach 1918–1920 zajął się jeszcze w latach 30. ks. kpt. Roman Kostikow z parafii wojskowej pw. Chrystusa Króla, powołanej przy stacjonującym w Sanoku, 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. Pierwotnie istniało 105 mogił. W utworzonej kwaterze zostali pochowani wojskowi m.in. 2 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz powstały mogiły żołnierzy walczących w szeregach 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza. Wśród pochowanych zostali m.in. ppłk dypl. Karol Lenczowski (1891–1936, kawaler Virtuti Militari, dowódca 2 Pułku Strzelców Podhalańskich w latach 1935-1936), szer. strz. Jan Goryl (1924–1946, kawaler Orderu Virtuti Militari), oficerowie 8 Dywizji Piechoty, którzy ponieśli śmierć ze strony Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ „Zuch” kpt. Antoniego Żubryda – mjr Abraham Preminger (1918–1946, szef Wydziału Polityczno-Wychowawczego, w wyniku egzekucji) i ppłk Teodor Rajewski (1916–1946, oficer radziecki, szef sztabu, podczas potyczki), kpr. Stefan Strzelczyk (1923–1947, uczestniczący 28 marca 1947 jako kierowca w inspekcji wojskowej w Bieszczadach, podczas której śmierć poniósł generał Karol Świerczewski; prócz niego 30 marca 1947 w Sanoku został pochowany także ppor. Józef Krysiński), oficerowie 34 Budziszyńskiego Pułku Piechoty: ppor. Mieczysław Walesiuk (1906–1946, komendant miasta; później jego szczątki przeniesiono do Białegostoku, w kwaterze pozostał symboliczny nagrobek), kpt. Leon Kostecki (1911–1955, dowódca plutonu). Ponadto w kwaterze są cztery groby żołnierzy Wojska Polskiego, którzy ponieśli tragiczną śmierć w późniejszych latach PRL. W kwaterze zostali pochowani także żołnierze żyjący w długich latach po II wojnie światowej, zmarli i pochowani w latach 60., 70. i 80. XX wieku: ppor. Zbigniew Królicki (zm. w 1962 w wieku 23 lat), sierż. Kazimierz Kokoszka (1946–1978), Piotr Palmowski (1907–1983) oraz st. chor. Karol Gurgacz (1941–1983) i jego żona Maria (1942–2006). Ponadto w 1958 w kwaterze miały zostać pochowane, po uprzedniej ekshumacji, ofiary masowej egzekucji (ok. 50 osób), dokonanej przez Niemców w grudniu 1943 w podrzeszowskiej Babicy.
Łącznie w kwaterze znajdują się 154 mogiły pojedyncze, dwie mogiły zbiorowe (jedna w północno-zachodnim rogu kwatery, w której spoczywa 10 ofiar) oraz jedna symboliczna zbiorowa, stanowiąca pomnik. Na niej umieszczono postument, z którego pionowo wznosi się podłużna sztywna flaga Polski z orłem na szczycie. Na pomniku umieszczono krzyż Virtuti Militari oraz tablicę pamiątkową z napisem W hołdzie poległym. Społeczeństwo Sanoka. Projektantem pomnika był Edmund Królicki, a przewodniczącym komitetu budowy Tadeusz Wilk. Budowa została ukończona przed 1 listopada 1959. Przez lata kwatera była otoczona żywopłotem. W latach 1980–1983 dokonano prac remontowych, podczas których na każdej mogile postawiono jednakowe krzyże z betonu, a na nich umieszczono tabliczki identyfikacyjne z białego marmuru.
W latach 2011–2012 mogiły w kwaterze zostały odremontowane, w tym także odmalowane. W 2013 zaplanowano wykonanie ogrodzenia kwatery. W 2014 zachodnia połowa okalającego kwaterę żywopłotu została zastąpiona ogrodzeniem.
Źródło: wikipedia.pl
