Tablica upamiętniająca dawną synagogę w Toszku
Synagoga w Toszku – nieistniejąca synagoga znajdująca się w Toszku przy ulicy Piastowskiej.
Synagoga została zbudowana w 1840 roku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny synagoga pozostawała przez wiele lat opuszczona i popadała w ruinę. W latach 80. została rozebrana, a w 1999 roku na jej podmurówce wzniesiono budynek mieszkalny.
W 2012 r. przy dawnej lokalizacji obiektu umieszczono tablicę pamiątkową o treści: „W tym miejscu w latach 1836–1938 znajdowała się synagoga zniszczona przez Niemców-hitlerowców w czasie nocy kryształowej 9–10 XI 1938 r. Pamięci toszeckich Żydów. Toszek 9 XI 2012 r.”.
Źródło: wikipedia.pl
Ul. Piastowska – miejsce, gdzie znajdowała się synagoga
Historia Żydów w Toszku rozpoczyna się w XVIII wieku. W 1724 r.mieszkał tu jeden żydowski kupiec, który został wymieniony w księdze parafialnej przy okazji kary jaką mu wymierzono "za nieuczciwość w czasie procesji po rynku", w tym samym zakupiono jednak u niego materiał na szaty kościelne. W latach 30-tych XVIII w. było 2 Żydów, jeden mieszkał na zamku, a drugi w małym domku w mieście, który był własnością hrabiego. W 1787 r.było już 69 osób wyznania mojżeszowego, co stanowiło 9,6% populacji miasta. Wszyscy oni należeli do gminy wyznaniowej w Wielowsi. Samodzielna gmina toszecka została utworzona około 1830 roku i liczyła wtedy 137 członków. W 1836 r., po wielkim pożarze miasta (1833 r.), zostala zbudowana nowa obszerna synagoga. Mieściła się na tyłach rynku, przy Hintergasse (obecnie ul. Piastowska 13). Był to okazały budynek z dużymi, zwieńczonymi półkoliście oknami, nakryty mansardowym dachem i pozbawiony ozdób. W 1926 r. według rejestru meldunkowego w mieście było 35 Żydów (1,13%).
Spośród społeczności toszeckich Żydów warto wymienić rodziny: Guttmann, Wachsmann, Kornblum.
Hirschel Wachsmann urodził się w 1783 r. w Toszku, był protoplastą rodu, z którego wywodzi się Franz Waxman wybitny kompozytor muzyki filmowej. Hirschel Wachsmann i jego żona zostali pochowani na żydowskim cmentarzu przy ulicy Wielowiejskiej.
Bernhard Guttmann,ojciec sir Ludwika Guttmanna, był kupcem i właścicielem hotelu w Toszku. Ludwik Guttman wybitny lekarz neurolog, twórca ruchu paraolimpijskiego urodził się w 1899 r. w Toszku.
Rodzina Kornblum była właścicielem hotelu i składu win w Toszku w latach 1835 -1938. Rodzinny biznes prowadził m.in. Paul Kornblum, który był zasłużonym członkiem rady miasta oraz członkiem zarządu gminy wyznaniowej w Toszku w latach 1876 – 1898.
Synagoga była miejscem kultu i spotkań toszeckich Żydów do listopada 1938 r., kiedy to w ramach akcji niszczenia świątyń i mienia żydowskiego, została podpalona i zniszczona przez bojówkarzy SA i SS - tzw. "Noc Kryształowa"(9/10.11.1938 r.). Dla upamiętnienia toszeckich Żydów, z inicjatywy nauczyciela Pana Grzegorza Kamińskiego, w 2012 r. odsłonięto tablicę wmurowaną w chodnik przy ulicy Piastowskiej.
Źródło: turystyka.toszek.pl
