Muzeum Ojców Cystersów w Wąchocku

W 1981 roku zmarł ksiądz podpułkownik Walenty Ślusarczyk. Człowiek niezwykle oddany posłudze duchownej ale równie mocno zaangażowany, przez całe swoje życie, w gromadzenie pamiątek historycznych naszej Ojczyzny.

Zgromadzona przez ks. Ślusarczyka kolekcja ma ogromną wartość historyczną i poznawczą. Warto pamiętać, że kolekcja, kojarzona z ks. Ślusarczykiem, ma znacznie dłuższą historię, którą zapoczątkował ks. Jan Wiśniewski, niemniej znany kolekcjoner, regionalista, działacz społeczny.

W skład kolekcji wchodzą głównie archiwalia i realia związane z szeroko rozumianym, ruchem narodowo wyzwoleńczym, w tym tematyczne cykle obiektów pochodzących z kolejnych powstań narodowych XVIII i XIX wieku oraz zmagań z okupantem hitlerowskim.

Do szczególnie cennych muzealiów należy bogaty zbiór prasy (XVIII – XX w.) w wielu przypadkach unikatowy. Obrazu bogactwa kolekcji dopełniają listy wybitnych postaci historycznych, w tym koronowanych głów, hetmanów, biskupów oraz wybitnych artystów polskich XIX i XX wieku. Wśród realiów znajdują się numizmaty, obiekty sakralne oraz militaria.

Znając wartość kolekcji ówczesne władze PRL usiłowały odebrać ją księdzu Ślusarczykowi i włączyć do zbiorów jednego z państwowych muzeów. Już jako emeryt, ksiądz Ślusarczyk trafił do Wąchocka, a wraz z nim jego zbiory. Ostatecznie 7 października 1979 r., podczas obchodów 800- lecia Opactwa Cystersów w Wąchocku, ksiądz Ślusarczyk przekazał swoje zbiory Opactwu na ręce ówczesnego opata O.Benedykta Matejkiewicza w obecności prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego, kard. Franciszka Macharskiego oraz bp. Piotra Gołębiowskiego. Wskazał więc wyraźnie do kogo należy zbiór. Obecność dostojnych świadków stanowiła „zabezpieczenie ” przed zakusami na kolekcję władz państwowych. Tym samym wąchoccy Cystersi, stali się depozytariuszami tego cennego dziedzictwa oraz pamięci samego ks. podpułkownika.

Darczyńca zastrzegł też, aby w przyszłości, w oparciu o kolekcję utworzone zostało muzeum. Nie było to możliwe od razu. Przez wiele lat z powodu braku odpowiednich pomieszczeń eksponaty były przechowywane w magazynach.

W latach 1991 – 2004 państwo Aniela Zinkiewicz-Ryndziewicz i Zygmunt Ryndziewicz, ówcześni pracownicy katedry Historii Sztuki Kościelnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dokonali inwentaryzacji części zbiorów (powstało 263 kart katalogu naukowego). W czerwcu 1991 r. z wydzielonych z kolekcji obiektów, powstało nieformalne, Muzeum Ojców Cystersów w Wąchocku o które zabiegał Opat Alberyk Siwek oraz Fundacja ,,Obiekt Zabytkowy Opactwo Cystersów w Wąchocku”.

Pozostałe obiekty zostały zabezpieczone, jednak nie mogły służyć społeczeństwu, jako dobro publiczne.

Ważnym momentem w dziejach kolekcji, stało się przyznanie w 2021 roku, przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego stypendium na zadanie pn. „Inwentaryzacja i opracowanie zbiorów archiwalnych z kolekcji ks. płk. Walentego Ślusarczyka”. Dzięki realizacji zadania przeprowadzono prace, które pozwolą na udostępnienie kolekcji w sposób przewidziany przepisami prawa.

W trakcie niespełna rocznych prac obiekty z kolekcji ks. Walentego Ślusarczyka zostały uporządkowane i zabezpieczone.

Dokonany został spis inwentaryzacyjny 805 obiektów z kolekcji. Inwentaryzacja pozwoliła na precyzyjne rozpoznanie kolekcji, ocenienie stanu zachowania oraz podejmowania działań w celu ochrony oraz przywrócenia obiektom ich funkcji poznawczych.

Kolejnym krokiem było bezinwazyjne oczyszczenie obiektów, umieszczenie ich w koszulkach i teczkach bezkwasowych oraz pudełkach archiwizacyjnych, które zostały odpowiednio opisane i ułożone numerycznie rosnąco na regałach.

Następnym etapem było założenie spersonalizowanej dla Muzeum, Księgi Inwentarzowej. Do księgi wpisano muzealia z kolekcji ks. ppłk. Walentego Ślusarczyka. Wpisano numery, zaczynające się oznaczeniem: OOCW.1 do OOCW.227/3. Dokonanie tej czynności pozwoliło na objęcie dodatkową ochroną prawną zbioru, przewidzianą w ustawie o muzeach. Jest to kolejny krok na drodze do pełnej organizacji Muzeum im. Księdza Walentego Ślusarczyka przy Opactwie O.O. Cystersów w Wąchocku (w organizacji), którego Regulamin został uzgodniony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dniu 1 lipca 2016 r.

Sporządzono 805 kart katalogu naukowego dla zinwentaryzowanych archiwaliów. Na każdej karcie w części centralnej, od góry znajduje się miniatura zdjęcia. Pod spodem dwanaście rubryk z metadanymi. Muzealia mają na ogół zwięzłe charakterystyki, choć zdarzają się również bardziej rozbudowane. Z czasem karty będą udostępniane w internetowym katalogu zbiorów. Katalog będzie źródłem podstawowych informacji praktycznych dla zwiedzających oraz narzędziem do promowania własnych zbiorów.

Do celów magazynowych i pracowni przystosowano dwa pomieszczenia, które zostały wyremontowane, doświetlone i wyposażone w regały archiwalne. Zamontowano dodatkowe zabezpieczenie w kratę, drzwi wejściowych oraz okno wychodzącego na krużganki. Pomieszczenie objęte jest ochroną przeciwpożarową. Zakupiono niezbędne materiały: pudła, teczki bezkwasowe, czujniki wilgotności, temperatury oraz oczyszczacz powietrza. Wszystkie koszty remontowe, zostały pokryte ze środków własnych Opactwa.

Realizacja zdania ma doniosłe znaczenie w sferze pożytku publicznego przez zachowanie, ochronę i udostępnienie bardzo różnorodnego dziedzictwa kultury narodowej, służącej wartościom poznawczym, naukowym oraz krzewieniu postaw patriotycznych i obywatelskich. Dziedzictwo stanowiące zbiór księdza podpułkownika Walentego Ślusarczyka posiada też ogromną wartość w kontekście wzmacniania tożsamości narodowej i poznania historii Polski. Nie można zapominać o czysto naukowym ciężarze zbioru, który dotąd nie był samoistnym przedmiotem badań naukowych.

Nieodłącznie z Muzeum związany jest Panteon Pamięci Podziemnego Państwa Polskiego 1939-45. Mur klasztorny na dziedzińcu przed kościołem posłużył środowiskom Armii Krajowej za miejsce ekspozycji nazwisk bohaterów walki o wolność. Na murze umieszczono liczne tablice pamiątkowe, symbole i odznaczenia upamiętniające działalność zgrupowań partyzanckich. W centrum Panteonu stoi pomnik Polskiego Państwa autorstwa Andrzeja Kastena ps. „Zulejka”.

Zwieńczenie wędrówki po historii zrywów narodowych stanowi nawiedzenie MIEJSCA ZŁOŻENIA PROCHÓW JANA PIWNIKA „PONUREGO” i modlitwa przy jego grobie.

Źródło: wachock.cystersi.pl

Grupy zorganizowane i osoby indywidualne proszone są o zgłaszanie się na furcie.

Zwiedzanie o pełnych godzinach z przewodnikiem:

• w dni powszednie w godzinach: 9.00 – 12.00, 14.00 - 17.00 (w okresie letnim do 20.00);
• w niedziele i święta w godzinach: 14.00 – 17.00 (w okresie letnim do 20.00).