Jaskinia Mamutowa
Jaskinia Mamutowa – jaskinia w Dolinie Kluczwody w miejscowości Wierzchowie, w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Wielka Wieś. Znajduje się na stromych południowo-zachodnich stokach wzniesienia Berdo na Wyżynie Olkuskiej będącej częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Nazwa jaskini pochodzi od znalezionego w niej ciosu mamuta. Nazywana bywa też Jaskinią Wierzchowską Dolną.
Znajduje się w Mamutowej Skale. Ma ogromny otwór o kształcie łuku i ekspozycji południowo-wschodniej. Zaraz za nim znajduje się obszerna komora wejściowa. Wychodzi z niej kilka ciasnych korytarzyków, na końcu jednego z nich znajduje się odkryta w 1992 r. niewielka salka, a w niej nacieki. Łączna długość jaskini to 105 m.
Jaskinia powstała w wapieniach pochodzących z jury późnej. Jest to jaskinia krasowa, powstała zarówno w strefie freatycznej, jak i wadycznej. Przed wejściem do jaskini znajdują się na jej ścianach ogromne kotły wirowe, co wskazuje, że do powstania jaskini mogły się przyczynić również przepływy ascenzyjne. W północno-wschodnim korytarzu występują charakterystyczne oszlifowania ścian powstałe prawdopodobnie wskutek ocierania się o ściany zwierząt przechodzących jaskinią (tzw. ogłady zwierzęce).
Źródło: wikipedia.pl
Jaskinia znana jest od dawna. Była wielokrotnie badana przez archeologów i innych naukowców. Pierwsze informacje o jaskini pochodzą z 1873 r., obszar badany był wtedy i w następnych latach przez Jana Zawiszę. Podał on, że w namulisku jaskini natrafiono na przedmioty wytworzone przez kultury jerzmanowicką, oryniacką i wschodniograwecką. Znaleziono także duże ilości kości zwierząt z okresu plejstocenu. Należały do gatunków: słoń Elephas primigenius, nosorożec Rhinoceros tichorhonus, niedźwiedź jaskiniowy, niedźwiedź Ursus priscus, koń domowy, jeleń Cervus alces i Cervus tarandus, Bos sp., wilk szary, wilk Canis lagopus i Canis vulpes, borsuk Meles taxus, zając bielak, wiewiórka pospolita, mysz, pardwa mszarna, głuszec zwyczajny. Niektóre z nich to gatunki wymarłe. W 1913 r. ponownie badał jaskinię Leon Kozłowski, przekopując nienaruszone przez Zawiszę przedproże jaskini. Również znalazł liczne kości zwierząt i inne artefakty. W okresie międzywojennym jej namulisko było jeszcze kilkukrotnie badane przez archeologów. W 1981 r. Sanocka-Wołoszynowa badała faunę pajęczaków. W 1994 r. A. Pazdur i in. opublikowali wiek nacieków jaskiniowych badany metodą izotopową. W 1999 r. Pazdur, Goslar, Gradziński i Hercman badali zmiany hydrologiczne i klimatyczne w jaskini. W 2007 i 2012 r. Nowak i Grzywiński opublikowali wyniki zliczania nietoperzy hibernujących w jaskini.
W trakcie badań odkrywano i poznawano kolejne partie jaskini. W 1935 r. Ciętak sporządził plan i opis jaskini, w 1951 r. uzupełnił go K. Kowalski, obydwa opisy jednak nie uwzględniały ciasnych bocznych korytarzy. W 1986 r. opisy te uzupełnili A. Górny i M. Szelerewicz. W 1992 r. grotołazi z Krakowa odkryli niewielką salkę na końcu jaskini. Na jej ścianach była bogata szata naciekowa.
W 2008 r. w jaskini kręcone były zdjęcia do filmu „Deklaracja nieśmiertelności”, przedstawiającego sylwetkę Piotra Korczaka, autora przełomowych przejść wspinaczkowych w tej jaskini.
Źródło: wikipedia.pl
Do jaskini prowadzi wąska, zarośnięta ścieżka od ul. Spacerowej (widoczna na zdjęciach), którą łatwo przegapić idąc od strony Jaskini Wierzchowskiej Górnej. Zaleca się zabrać ze sobą latarkę, aby móc oświetlić wnętrza jaskini, do których nie dociera światło słoneczne.
