Wrocław Świebodzki

Budowę linii kolejowej Wrocław – Świebodzice, dla której Dworzec Świebodzki był stacją początkową, rozpoczęto w kwietniu 1842. Pierwszy inauguracyjny pociąg odjechał z Dworca 28 października 1843, a dzień później rozpoczęto regularne kursy (kilka miesięcy po dworcu kolei Górnośląskiej, który w 1856 roku został przekształcony na obiekt administracyjny i po demontażu torowisk przestał definitywnie pełnić funkcje dworca). Później linia została przedłużona do Wałbrzycha (1 marca 1853), a potem połączona ze Śląską Koleją Górską z Jeleniej Góry (15 sierpnia 1867). Linia zelektryfikowana została w 1914, po II wojnie światowej w lipcu 1945 Armia Czerwona zdemontowała i wywiozła trakcję elektryczną do Rosji, resztę rozszabrowano. Dworzec Świebodzki wznowił powojenną działalność w sierpniu 1945, a linia do Jeleniej Góry została ponownie zelektryfikowana w 1966 roku.

Początkowo, w latach 40. XIX wieku i w następnych dekadach, Wrocław obsługiwało kilka konkurencyjnych sieci kolejowych i każda z nich budowała swój osobny dworzec. Wszystkie te dworce były dworcami czołowymi: zarówno Dworzec Świebodzki, jak Dworzec Dolnośląsko-Marchijski (wybudowany w 1843–1844, tuż obok Świebodzkiego), Dworzec Górnośląski (obok dzisiejszego dworca Wrocław Główny). Pierwotnie Dworzec Górnośląski łączył ze Świebodzkim tor pomocniczy do przetaczania wagonów ciągnionych przez konie, później wybudowano regularne połączenie obydwu dworców, biegnące na poziomie ziemi, dzisiejszymi ulicami Bogusławskiego i Kolejową. Jeszcze później, pod koniec lat 60. XIX w., połączenie to podniesiono na nasyp, a w jego zachodnim odcinku tory przeniesiono kilkaset metrów dalej na południe, wzdłuż ulic Pszennej, Owsianej i Manganowej, przerzucając wiadukty nad przecinającymi się z torami ulicami i umożliwiając w ten sposób bezkolizyjny rozwój miasta w kierunku południowym. Fragment starej trasy funkcjonował nadal jako tor prowadzący do mieszczącej się przy dzisiejszej ulicy Kolejowej fabryki taboru kolejowego («Waggonfabrik Gebr. Hofmann & Co. AG», która weszła później w skład «Linke-Hofmann Werke»), a później do wybudowanego na jej miejscu zakładów transportowych poczty (po roku 1945 wykorzystano tę trasę ponownie i ułożonymi tam torami wywożono gruz i cegły ze zrujnowanego miasta na bocznice Świebodzkiego). Na tyłach dworca wzdłuż ulicy Tęczowej powstały korzystające z transportu kolejowego gazownia, magazyny i hurtownie.

Wkrótce po tym, w roku 1868, kiedy Towarzystwo Kolei Prawego Brzegu Odry uruchomiło kolejny wrocławski dworzec – Wrocław Nadodrze, zadbało ono o wybudowanie własnej stacji w rejonie istniejących już dworców Świebodzkiego i Dolnośląsko-Marchijskiego – był to Dworzec Miejski Kolei Prawego Brzegu Odry, zbudowany w 1872. W ten sposób powstały zręby współczesnego kształtu wrocławskiego węzła kolejowego, w którym w rejonie dzisiejszego placu Orląt Lwowskich, ulic Robotniczej i Braniborskiej funkcjonowały równocześnie trzy dworce kolejowe. W późniejszych latach jednak dworce Marchijski i Prawobrzeżny straciły rację bytu (z ich połączenia powstał Dworzec Towarowy Zachodni – West-Güter Bahnhof; jego pozostałości to znajdujące się w tym rejonie miasta magazyny i bocznice) i obsługę wszystkich pasażerów tego węzła przejął Dworzec Świebodzki.

Dworzec Świebodzki, zaprojektowany w stylu późnoklasycystycznym przez inż. Cochiusa stanowił początkowo parterowy budynek ze środkową częścią złożoną z dwóch kondygnacji, położony przy dzisiejszej ul. Tęczowej, mieściła się tam później administracja dworca. Na dworcu znajdowały się dwa perony nakryte daszkiem podpartym kolumienkami, a przed nim, na dzisiejszym placu Orląt Lwowskich, znajdowała się obrotnica. Z biegiem czasu dobudowano drugi pawilon, na północ od torów. Dworzec, przebudowany w latach 1868–1874 według projektów Walthera Kyllmanna, Adolfa Heydena oraz Karla Lüdeckego (projekt fasady), uzyskał dzisiejszą postać, okazalszą niż pierwotna. Wobec zamierzeń uruchomienia z tego dworca połączenia Wrocławia ze Szczecinem – nad wejściem poza zegarem znalazły się alegoryczne rzeźby Pomeranii i Silesii z herbami obu prowincji i ich stolic. Na łukach wejścia północnego z kolei umieszczono alegorie Merkurego i Industrii i nawiązania do śląskiego górnictwa i pomorskiego transportu morskiego.

W latach 20. XX wieku architekci miejscy Max Berg, Richard Konwiarz i Ludwig Moshamer zaproponowali generalną przebudowę dworca na czołowo-przelotowy (z poprzecznymi peronami na przedłużeniu odbudowanego połączenia szlakiem ul. Kolejowej), jednak plany te nie doczekały się realizacji.

W latach 1942–1944 tuż przy dworcu powstała sieć schronów przeciwlotniczych, które miały chronić mieszkańców przed atakami lotnictwa alianckiego.

Źródło: wikipedia.pl