Zespół klasztorny bonifratrów we Wrocławiu

Bonifratrzy (czyli „dobrzy bracia”) to zakon założony w Hiszpanii w roku 1540 przez świętego Jana Bożego w celu opieki nad chorymi, cierpiącymi i potrzebującymi.

Bonifratrzy są na Śląsku od ponad 300 lat. W Hiszpanii nazywano bonifratrów „braćmi szpitalnymi”, we Włoszech – od słów, którymi prosili o jałmużnę dla chorych – Fate Bene Fratelli, co znaczy: „czyńcie dobrze bracia”, w Polsce znani są jako „dobrzy bracia” – Boni Fratres. Zakonny strój bonifratrów składa się z czarnej tuniki przepasanej czarnym skórzanym pasem i założonego na habit czarnego szkaplerza. W pracy używają białych habitów..

Godłem braci miłosierdzia jest owoc granatu. To symbol udzielającej się światu miłości Bożej. Oprócz trzech zwykłych ślubów zakonnych – ubóstwa, czystości i posłuszeństwa – bonifratrzy składają dodatkowo czwarty – służenia chorym. Prowadzą szpitale, hospicja i apteki.

W roku 1605 książę Karol I Lichtenstein zwrócił się do generała zakonu bonifratrów Augustyna Kyrieleisona o przysłanie braci do austriackiej miejscowości Feldsberg (obecnie czeskie Valtice, południowe Morawy). Tam książę ufundował szpital i klasztor bonifratrom, by mogli służyć ubogim i chorym. Pierwsi bracia przybyli do Valtic 10 lutego 1605 roku obejmując działający w mieście szpital p.w. św. Barbary oraz dając tym samym początek bytności bonifratrów na ziemiach monarchii habsburskiej.

Mieszkańcy Śląska, jednej z ważniejszych prowincji habsburskich, stosunkowo długo czekali na pierwszy zakonszpitalny bonifratrów na swoich ziemiach. Pierwszy Konwent Bonifratrów na Śląsku powstał jednak nie we Wrocławiu ale w Cieszynie. Stało się tak za przyczyną hrabiego Adama Borka, który z uwagi na zły stan zdrowia zażyczył sobie opieki jednego z Dobrych Braci, którego sprowadzono w 1693 r. Pierwszym ośrodkiem na Śląsku był szpital w Cieszynie założony w 1696 roku przez późniejszego przeora wrocławskiego Klemensa Mentzla.

Starania o sprowadzenie przedstawicieli tego znanego z opieki nad chorymi Zakonu do Wrocławia czynione były już wcześniej, bo od roku 1682. Ostatecznie sprowadzenie zakonników do miasta było możliwe dzięki darowiźnie Ludwika Cocxa von Onssel, radcy kamery cesarskiej we Wrocławiu. Przekazał on bonifratrom teren pod budowę klasztoru ze szpitalem i kościoła, u zbiegu dzisiejszych ulic Traugutta i Pułaskiego. Akt darowizny został ostatecznie zatwierdzony w dniu 5 sierpnia 1710 r. przez cesarza Józefa I. Rozpoczęcie budowy klasztoru, a zarazem świątyni było możliwe po zebraniu niezbędnych funduszy, pochodzących z darowizn i jałmużny.

Do Wrocławia Bonifratrzy przybyli z inicjatywy Maksymiliana Cocxa von Onssel i Johanna Adriana von Plencken,w dniu 1 listopada 1711 r. z Cieszyna w liczbie trzech zakonników – pierwszego przeora wrocławskiego klasztoru Klemensa Mentzla i towarzyszących mu dwóch nieznanych z imienia i nazwiska braci.W roku 1712 bonifratrzy rozpoczęli swoją działalność we Wrocławiu przyjmując 14 maja tego roku pierwszego pacjenta – Józefa Jerzego Riedla, ogrodnika z powiatu ścinawskiego, protestanta.

Budowę kościoła i szpitala klasztornego przy dzisiejszej ulicy Traugutta rozpoczęto w 1714 roku.
Klasztor zaczęto wznosić w 1717 r. według projektu Johanna Blasiusa Peintnera. Wtedy powstało pierwsze z czterech skrzydeł. Trudności finansowe powodowały opóźnienia w oddawaniu do użytku kolejnych skrzydeł. Ostatnie ukończono dopiero w 1736 r.

Następna rozbudowa nastąpiła dopiero w 1864 r., kiedy wzniesiono wzdłuż ul. Pułaskiego klasycystyczny gmach. Założony na planie prostokąta, kryty czterospadowym dachem budynek ma trzy kondygnacje, a jego czternastoosiowa fasada zwieńczona została tympanonem przedstawiającym Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.

W 1895 r. dobudowano od południa kolejny budynek, tym razem neogotycki. W tym samym roku podwyższono starą część klasztoru i szpitala według projektu Emila Handkego i Josepha Ebersa. Od południa i wschodu przylegał do całego kompleksu cmentarz, a także ogród i tereny rekreacyjne.

We wrześniu 1949 roku szpital bonifratrów został przejęty przez państwo, a klasztor zajmował tylko wschodnie skrzydło w najstarszej części obiektu. Szpital braci we Wrocławiu przy ulicy Traugutta otrzymał nazwę „Państwowy Szpital Kliniczny nr 5”, choć przez wrocławian wciąż był nazywany „szpitalem bonifraterskim”. W tym samym roku odebrano zakonnikom ogród i majątek rolny w Miłoszycach, gdzie od 10 maja 1927 roku istniał wikariat pw. św. Rafała Archanioła (patrona aptekarzy i chorych).

Źródło: bonifratrzy.pl