Willa Koliba w Zakopanem
A-346 z 2 maja 1983
Willa „Koliba” (dawniej willa „Koleba”) – willa w Zakopanem, wzniesiona w latach 1892–1893 w stylu zakopiańskim według projektu Stanisława Witkiewicza; pierwszy dom zbudowany w stylu zakopiańskim; wpisana do rejestru zabytków w 1983.
Nazwa koliba to w gwarze góralskiej szałas pasterski. Inwestorem był Zygmunt Gnatowski, budorzami (inaczej budarze): Maciej Gąsienica Józkowy, Staszek Bobak, Klimek Bachleda, Jasiek Stachoń. W 1901 do zachodniego skrzydła dobudowano piętrowy fragment.
Willa powstała dla ziemianina z Podola - Zygmunta Gnatowskiego, który pierwotnie chciał wznieść prostą góralską chałupę i umieścić w niej swoje zbiory etnograficzne. W 1891 roku powstały szkice Koliby, a została ona zbudowana przez miejscowych górali pod nadzorem Witkiewicza w latach 1892–1893 przy ul. Kościeliskiej. Ostatecznie powstał jednak większy obiekt: we wschodnim skrzydle mieściła się Izba góralska z przeznaczeniem na zbiory etnograficzne, natomiast w piętrowym skrzydle zachodnim, oddzielonym od izby sienią, na parterze znalazły się m.in. salon i sypialnia, a na piętrze druga sypialnia i pokój służącego.
Od 4 grudnia 1993 w willi „Koliba” mieści się Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza, oddział Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.
Źródło: wikipedia.pl
Pierwotnie zamiarem Zygmunta Gnatowskiego było wybudowanie zwykłej chałupy góralskiej, w celu umieszczenia w niej swojej kolekcji etnograficznej. Willa projektu Witkiewicza została wybudowana w l. 1892-1893 przez lokalnych budarzy, cieśli oraz snycerzy (m. in. Macieja Gąsienicę, Staszka Bobaka, Klimka Bachledę, Jaśka Stachonia, Wojciecha Brzegę i Józefa Kasprusia Stocha). Pracę rzemieślników nadzorowali Witkiewicz z Gnatowskim. Willa, już w czasie budowy, była propagowana jako propozycja stylu narodowego, opartego na polskim budownictwie ludowym.
Pięć lat po wybudowaniu „Koliby” powstał zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza dla Jana Gwalberta Pawlikowskiego na Kozińcu znacznie okazalszy Dom po Jedlami, którego projekt i wystrój przyćmił dotychczas najokazalszą „Kolibę”. W 1901 r., zazdrosny o Dom pod Jedlami, Gnatowski zlecił dobudowanie do „Koliby” zach. skrzydła, które zupełnie zmieniło pierwotny zamysł Witkiewicza, ale zbliżyło kształt „Koliby” do typowej willi w stylu zakopiańskim. Po śmierci Gnatowskiego willa zmieniała kilkukrotnie swojego właściciela, aż ostatni z nich wystawił ją na licytację w 1935 r., w której toku stała się własnością Kolejowego Przysposobienia Wojskowego (KPW). Willa w l. 1935-1936 poddana została remontowi i adaptacji do nowej funkcji związanej z domem wczasowym dla członków KPW. Prowadzący prace Stefan Meyer rozebrał piece i część unikatowej podłogi, a wprowadził nowe elementy: balustradę schodów i boazerię na poddaszu w tzw. stylu kryształkowym. W czasie II wojny światowej w willi swoją siedzibę miało Hitlerjugend. Po wojnie budynek pełnił funkcję zaplecza dla obozów harcerskich, domu wypoczynkowego, od 1954 do 1981 r. mieścił się w nim sierociniec. Po wpisie do rejestru zabytków i przejęciu budynku przez Muzeum Tatrzańskie przeprowadzono gruntowny remont konserwatorski (1986-1992), który miał na celu przywrócenie stanu z 1901 r.Od 1993 r. w Kolibie znajduje się Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza, z aranżacją wnętrz Władysława Hasiora.
Źródło: zabytek.pl
