Katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu

Katedra Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu – zabytkowy renesansowy kościół na Starym Mieście w Zamościu, przy ul. Kolegiackiej 1A, wzniesiony pod koniec XVI w. Znajduje się na trasie Szlaku Renesansu Lubelskiego.

Architektura i wnętrze

Styl architektoniczny katedry jest związany z tzw. renesansem lubelskim. Jej wymiary, w stosunku 3:2, wynoszą: 45 m długości i 30 m szerokości. Nawiązują one do wymiarów ówczesnego Zamościa i są równe jego 15-krotnemu pomniejszeniu. Jest to katedra o typie bazylikowym, z wyższą nawą główną ze sklepieniami kolebkowymi oraz lunetami, sięgającą 20 m, oraz niższymi nawami bocznymi. Dziś prowadzą do niej 3 wejścia – poza głównym od zachodu, również 2 boczne przez dawne kaplice (od północy i południa).

Obecny, późnobarokowy ołtarz z II połowy XVIII w., zastąpił pierwszy, wczesnobarokowy, który przewieziono do Tarnogrodu. Znajdują się przy nim cztery kolumny, pomiędzy dwiema z nich umieszczony jest główny obraz, przedstawiający Św. Tomasza Apostoła, klękającego przy zmartwychwstałym Jezusie, a na bocznych ścianach prezbiterium 4 inne, ukazujące patrona kościoła. Na ołtarzu stoi srebrne tabernakulum rokokowe z połowy XVIII wieku.

Wewnątrz znajduje się 9 kaplic, po 4 w obu niższych nawach bocznych, oraz jedna przy prezbiterium (po jego prawej stronie). Poszczególne kaplice, bogate w cenne obiekty, ołtarze, obrazy, poświęcone są różnym postaciom i osobom:

Południowa (prawa) nawa boczna:

• kaplica Zamoyskich pw. Przemienienia Pańskiego (Ordynacka) – przy nawie ołtarza; umieszczono tu płytę nagrobną (z czarnego marmuru) Jana Zamoyskiego; poza tym wisi tu obraz przedstawiający Przemienienie Pańskie oraz mniejsze portrety założyciela miasta i jego syna Tomasza oraz nagrobek z rzeźbami XIV ordynata - Tomasza F. Zamoyskiego;
• kaplica Różańcowa (Bractwa Różańcowego) – kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej;
• kaplica Infułacka – obraz Św. Mikołaja Biskupa;
• kaplica Relikwii – barokowy ołtarz z XVII wieku z relikwiarzami (większość rokokowych), obraz św. Marii Magdaleny;
• kaplica Św. Trójcy – zamurowana; mieści się tu biblioteka kościoła.

Północna (lewa) nawa boczna:

• kaplica Akademicka – obraz św. Jana Kantego, patrona Akademii Zamojskiej;
• kaplica Zwiastowania NMP (Bractwa Literackiego) – kopia bardzo cennego obrazu Zwiastowania NMP (z Florencji);
• kaplica Chrystusa Ukrzyżowanego – rzeźby związane z droga krzyżową Jezusa;
• kaplica Matki Bożej Opieki (Łaskawej, Odwachowskiej) – obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem; darzonej wielkim kultem przez mieszkańców miasta.

Na ścianie zakrystii, jaka mieści się w zamurowanej kaplicy po lewej stronie głównego ołtarza, wisi inny obraz - Jezusa Miłosiernego.

Pod nawą główną znajdują się krypty z trumnami oraz prochami Zamoyskich. Wejście poniżej jest zamknięte żelaznymi drzwiami z herbami tej rodziny, ułożonymi poziomo w posadzce koło kaplicy Różańcowej. W jednej z krypt spoczywa Jan Zamoyski. Jeszcze do niedawna miejsce to było dostępne do zwiedzania.

Na niektórych z ośmiu wysokich filarów (po 4 po obu stronach nawy głównej) znajdują się epitafia (m.in. Sz. Szymonowica). Słychać tu również 25-głosowe organy, zbudowane w 1896 roku przez lwowskiego organmistrza Jana Śliwińskiego.

Źródło: wikipedia.pl