Ławeczki burmistrzów w Żorach

Wacław Zygmunt Link był burmistrzem oraz członkiem rady miejskiej w XVII wieku. W historii miasta zapisał się jako fundator barokowej kaplicy dobudowanej do gotyckiego kościoła pw. św. św. Filipa i Jakuba. W kaplicy tej znajduje się jego grobowiec, w którym spoczął po śmierci wraz ze swą małżonką Anną. Wizerunek burmistrza i jego żony oglądać można na dwóch barokowych płytach nagrobnych wmurowanych obecnie w ścianę kaplicy. Wacław Zygmunt Link urząd burmistrza objął po śmierci Adama Franciszka Hallacza, mając około 48 lat. W 1683 r. nabył grunta podmiejskie oraz część wału przed bramą miejską. Burmistrz Link doprowadził do ugody pomiędzy miastem a kolegiatą w Raciborzu, na mocy której zakończono spór o wysokość opłat dla kolegiaty.

 

Marian Burkot pełnił funkcję Przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej. Przez mieszkańców nazywany był „burmistrzem”, choć oficjalnie takiego stanowiska w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nie było. 18 XII 1954 r. został wybrany radnym. Powierzono mu stanowisko zastępcy przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Żorach. 16 II 1955 r. został przewodniczącym tego Prezydium. W okresie kierowania przez niego Miejską Radą Narodową zakończono odgruzowywanie miasta zniszczonego w czasie działań wojennych, podjęto budowę domów mieszkalnych i niektórych budynków użyteczności publicznej (domu kultury, kina). Powołano również zakłady i służby komunalne, odpowiedzialne za budowę i remonty dróg oraz chodników, oświetlenie ulic, a także miejską zieleń. Burkot zrezygnował ze stanowiska 2 I 1965 r. Pracował następnie w spółdzielczości wiejskiej, po czym przeszedł na emeryturę. Dom przy ul. Męczenników Oświęcimskich 23, w którym mieszkał przez wiele lat aż do swej śmierci, do dziś popularnie nazywany jest „Burkotówką”.

 

Ludwik Pelchrzim był burmistrzem Żor w latach 1823–1844. Za czasów jego rządów wybudowano kilkukilometrowy drewniany wodociąg doprowadzający bieżącą wodę ze źródła „Bagno”, które znajdowało się we woszczyckim lesie, na rynek miasta, gdzie gromadzono ją w specjalnym zbiorniku. Mieszkańcy Żor mogli korzystać z niej bezpłatnie, zaś jej nadmiar spływał ulicami na teren miejskich nieużytków, tzw. Huloków. Wcześniej wodę czerpać można było jedynie ze studni prywatnych i miejskich. Tych ostatnich było w Żorach 18, jednak po kilkuset latach użytkowania były już w XIX wieku albo wyschnięte, albo zanieczyszczone. W 1831 r. burmistrz Pelchrzim z sukcesem kierował śledztwem i pościgiem za sprawcami napadu na dyliżans pocztowy.

 

Jan Frysztacki pełnił funkcję burmistrza miasta na początku XVIII wieku. O szczegółach jego rządów niewiele wiadomo, natomiast znacznie bardziej znana jest w Żorach występująca pod tym samym nazwiskiem fikcyjna postać literacka, stworzona przez Karola Miarkę (ojca). Postać ta występuje w jego powieści „Husyci na Górnym Śląsku” (wydanej po raz pierwszy w 1865 r.) jako burmistrz Żor dowodzący obroną miasta w czasie najazdu husytów w XV w. W latach swej młodości miał wojować na Rusi w wojskach księcia Władysława Opolczyka. Autor powieści nazwisko to zaczerpnął prawdopodobnie z urbarza miejskiego z 1750 r., gdzie wymienieni są żyjący w XVIII w. żorscy mieszczanie. W latach dwudziestolecia międzywojennego fikcyjny opis walk śląsko-husyckich zamieszczony w powieści Miarki zaczął być wykorzystywany przez autorów popularnych opracowań historycznych jako materiał źródłowy. Dlatego osoba Frysztackiego zaczęła być z czasem, drogą kolejnego cytowania, traktowana jako historyczna. Rzekomy burmistrz pojawia się zatem także w licznych współczesnych opracowaniach dotyczących historii miasta.

 

Franz Nerlich był dotychczas najdłużej sprawującym władzę w mieście burmistrzem. Na stanowisko został wybrany 15 IV 1884 r. Wcześniej przez dwa lata sprawował funkcję burmistrza w Bogacicach. Za jego rządów w Żorach powstał nowy budynek szpitala, w dawnych budynkach koszarowych urządzony został zakład opiekuńczy dla umysłowo chorych, zaś w zlikwidowanych stajniach wojskowych powstała elektrownia miejska oraz łaźnia. Franzowi Nerlichowi miasto zawdzięcza także budowę wodociągów i rozbudowę dróg miejskich, które w obrębie centrum w całości wybrukowano. W latach jego rządów do Żor dotarła także linia kolejowa i powstał dworzec kolejowy, założono także pierwsze telefony. W 1908 r. przeszedł na emeryturę, ale aż do 1913 r. był miejskim radnym. Wyprowadził się z Żor po pierwszej wojnie światowej. Mieszkańcy miasta w podziękowaniu za jego służbę dla miasta nazwali jedną z ulic jego imieniem. Dziś nosi ona nazwę Męczenników Oświęcimskich.

 

Florian Leśnik był ostatnim przedwojennym burmistrzem Żor. W czasie plebiscytu wszedł w skład lokalnego Komitetu Plebiscytowego, a w III powstaniu śląskim był dowódcą jednego z batalionów 13 pułku żorskiego. 1 VII 1921 r. rozpoczął pracę urzędnika magistrackiego, a 20 XI 1924 r. został naczelnym sekretarzem miasta Żory. Po śmierci dotychczasowego burmistrza Adama Rostka, 12 VI 1937 r. powołany został przez Radę Miejską na burmistrza Żor. Wojewoda śląski zatwierdził jego kandydaturę na 12 lat. Za jego rządów w mieście dokończono budowę linii kolejowej Rybnik - Żory - Pszczyna. W 1939 r. został aresztowany przez Niemców i osadzony w żorskim więzieniu. W maju 1940 r. został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie otrzymał numer 12554. Znajomość języka niemieckiego i muzyki sprawiła, że w obozie wyznaczony został na dyrygenta więziennego chóru. Z obozu wyszedł we wrześniu 1941 r., gdy w trakcie inspekcji przeprowadzanej w obozie przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Niemcy uwolnili go jako jednego z wybranych losowo więźniów. Już wtedy był w stanie poważnie zaawansowanej choroby wrzodowej żołądka, która stanowiła konsekwencję pobytu w obozie. Władze niemieckie zakazały mu przebywania i pracy w promieniu 100 km od miasta. Zamieszkał zatem w Sierszy, oddzielony od żony i córek, z którymi spotykał się potajemnie. W związku z postępującą chorobą musiał poddać się operacji, po której zmarł w 1944 roku.

 

Bonifacy Bałdyk był pierwszym polskim (komisarycznym) burmistrzem Żor za czasów II Rzeczypospolitej. Studiował farmaceutykę, jednak studiów nie ukończył ze względu na zaangażowanie w działalność narodową. Od 1913 r. mieszkał w Żorach. W 1919 r. został wybrany na prezesa chóru „Feniks”. W tym samym roku został skazany na 6 miesięcy więzienia za działalność narodową. W okresie plebiscytu współpracował z Polskim Komitetem Plebiscytowym w Rybniku. W III powstaniu śląskim zaopatrywał powstańców w broń, żywność i środki opatrunkowe. W czasie przejęcia Górnego Śląska przez władze polskie witał w imieniu żorzan wkraczające do miasta oddziały Wojska Polskiego. 28 VIII 1922 r. gościł w swoim domu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. Do 1925 r. był przewodniczącym Komisarycznej Rady Miasta, a od 1927 r. prezesem Banku Ludowego w Żorach. W 1928 r. został wybrany do Sejmu RP z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy. W 1930 r. został wybrany na posła do Sejmu Śląskiego także z tej listy. Dzięki jego staraniom wybudowano gimnazjum (dziś I Liceum Ogólnokształcące) i linię kolejową z Pszczyny do Rybnika. W 1939 r. został aresztowany przez Niemców i uwięziony w Strzelcach Opolskich, gdzie był torturowany. Zmarł w więzieniu w 1940 r.

 

Adam Rostek był burmistrzem Żor w latach 1925–1937. Mając 4 lata, wraz z bratem Antonim zamieszkał w Raciborzu u stryja, doktora Józefa Rostka, który zajął się ich wychowaniem. Następnie wyjechał ze Śląska do Gniezna, mieszkał także w Gdańsku. Za namową stryjów – doktora Józefa Rostka oraz notariusza w Katowicach Antoniego Rostka – Adam Rostek powrócił z Gdańska wraz z całą rodziną na polski Śląsk i objął w Żorach stanowisko burmistrza. W 1930 r. w Żorach urodził się jego ostatni syn – Marian. Rostkowie mieszkali w Żorach początkowo w domu urzędniczym przy ul. Pszczyńskiej, a później przeprowadzili się do mieszkania w magistracie. W czasie jego urzędowania w Żorach powstało wiele instytucji, które przyczyniły się do rozwoju miasta, wybudowano m. in. gmach gimnazjum. Zmarł po długiej chorobie w 1937 r., jego grób znajduje się na cmentarzu przy ul. Nowej.