Katedra pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Żywcu
A-523 z 24/10/1987
Katedra pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny jest kościołem parafialnym największej rzymskokatolickiej parafii w Żywcu, położonej na terenie metropolii krakowskiej, w diecezji bielsko-żywieckiej, w dekanacie żywieckim.
Pierwotnie gotycka świątynia, w wyniku wielu dokonywanych w niej zmian, obecnie reprezentuje styl barokowy (jeżeli chodzi o jej wnętrza). Na uwagę zasługują tutaj przede wszystkim:
ufundowany przez Komorowskich w 1542 r. ołtarz główny – późnogotycki tryptyk z trzema skrzydłami – przedstawiający płaskorzeźbę ze sceną Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny,
barokowy ołtarz ufundowany przez Wielopolskich w 1724 r.,
wykonana ok. 1748 r. ambona,
okazała organy, również z fundacji Wielopolsikich.
W kościele znajdują się ponadto dwie kaplice – Komorowskich oraz Habsburgów. Ta ostatnia nazywana jest także kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej, z uwagi na znajdującą się tutaj kopię wizerunku Matki Boskiej z Jasnej Góry.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Obecna konkatedra żywiecka została zbudowana w stylu gotyckim wraz z lokacją miasta jako drugi kościół parafialny w Żywcu, po drewnianej świątyni pw. Wszystkich Świętych. Miało to miejsce prawdopodobnie w poł. XV w. Już w XVI w. dwukrotnie ją rozbudowano. W latach 1515–1542 świątynię przedłużono, a jej prezbiterium nakryto nowym sklepieniem sieciowym. Przebudowa ta została przeprowadzona z fundacji Wawrzyńca Komorowskiego, a po jej zakończeniu w 1547 świątynię uroczyście poświęcono nadając jej wezwanie Narodzenia NMP i św. Wawrzyńca, na pamiątkę Wawrzyńca Komorowskiego. W czasie drugiej przebudowy, w latach 80. XVI w. przedłużono po raz kolejny nawę i rozpoczęto budowę wieży wg projektu włoskiego architekta Jana Ricci. Wówczas również wzniesiono drewnianą wieżę. Na przełomie XVI i XVII w. od strony północnej wzniesiona została kaplica pw. Wniebowzięcia NMP, zwana przez wzgląd na fundatorów i groby, które kryją się pod posadzką, kaplicą Komorowskich. W 1639 r. od strony wschodniej dobudowano kapliczkę Ogrójca.
W 1711 r. wystrój kościoła zmieniono na barokowy, dzięki dofinansowaniu ze strony rodziny Wielopolskich. Podwyższone po odbudowie mury prezbiterium nakryto sklepieniem kolebkowym z lunetami. Zmieniono ostrołukowy kształt okien na obecny. Nawę odrestaurowano zgodnie z wyglądem sprzed pożaru. Nakryto ją na nowo sklepieniem sieciowym. Pozostawiono też gotycki kształt okien, jedynie zmniejszyła się ich ilość. Całość odbudowanego kościoła nakryto nowym dachem zaprojektowanym przez krakowskiego architekta Piotra Bebera. W latach 1723–1724 wzniesiono ponownie zniszczoną w czasie pożaru Żywca wieżę, już jako obiekt murowany.
W roku 1745 r. rozpoczęła się odbudowa wieży dzięki nakładom Karola Wielopolskiego, ówczesnego właściciela Żywiecczyzny. Zniszczony strzelisty hełm zastąpiono obecnym. Później jeszcze raz piorun uszkodził wieżę kościelną, ale odnowiono ją dopiero w 1821 r.
W 1903 r. dobudowano od strony południowej nową zakrystię, w 1929 r. przy południowej ścianie nawy głównej wzniesiono kaplicę grobową rodziny Habsburgów, zaprojektowaną przez architekta Franciszka Mączyńskiego z Krakowa, wzorowaną na stylu renesansowym. Dziś zwana jest ona również kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej.
W 1992 r. papież Jan Paweł II bullą totus tubus Poloniae populus, w ramach reorganizacji administracji kościoła w Polsce, powołał do istnienia diecezję bielsko-żywiecką, a kościół parafialny pw. Narodzenia NMP w Żywcu podniósł do rangi konkatedry.
Źródło: peuk.fiiz.pl
