P.O. "Łagiewniki" - 04. Schron bojowy nr 5
A/765/2021
Schron bojowy nr 5 w Chorzowie to jeden z najciekawszych i najlepiej zachowanych obiektów Obszaru Warownego „Śląsk”. Znajduje się przy ruchliwej trasie łączącej Bytom z Katowicami, przez co od lat zwraca uwagę przejeżdżających. Jego charakterystyczne maskowanie czyni go wizytówką śląskich fortyfikacji.
Punkt Oporu „Łagiewniki” i obrona Śląska
Obiekt stanowił część Punktu Oporu „Łagiewniki”, który zabezpieczał wschodnią granicę II Rzeczypospolitej przed niemieckim natarciem. Jego zadaniem była ochrona strategicznych miast przemysłowych, takich jak Chorzów i Katowice, przed wrogiem próbującym wedrzeć się w głąb Górnego Śląska. Budowę rozpoczęto w 1936 roku, a przez kolejne lata sukcesywnie rozbudowywano system umocnień.
Solidna konstrukcja i zaawansowane wyposażenie
Schron nr 5 został wybudowany w klasie odporności E. Jego strop miał 175 cm grubości, a ściana czołowa aż 200 cm. Kamienny płaszcz i ziemne obsypanie chroniły go dodatkowo przed ostrzałem. Obiekt był dwukondygnacyjny, wyposażony w system chłodzenia ckm-ów, wentylację, połączenia telefoniczne i energię elektryczną. Mieścił także magazyny, izby załogi, izbę bojową oraz kopułę pancerną z karabinem maszynowym Browning wz. 30.
Dane techniczne
Data budowy: 1936 r.
Typ ostrzałoodporności: "E":
- pojedyncze trafienie pociskiem 305 mm
- wielokrotne trafienie pociskiem 220 mm
Grubość ścian i stropu:
- strop: 175 cm
- ściana czołowa: do 200 cm ,
- ściany wew: 100 cm
Załoga: 8 - 20 żołnierzy
Wyposażenie:
- instalacja filtrowentylacyjna
- instalacja chłodzenia ckm
- agregat prądotwórczy
- łączność zew. telefoniczna
- łączność wew. rury głosowe
- prycze dla załogi
- forteczny piecyk węglowy
Uzbrojenie:
- 3 x 7.92 mm ckm wz. 30 Browning
- 1 - 2 x 7,92 mm rkm.wz. 28 Browning
- indywidualna broń piechoty typu: karabinki 7,92 mm kbk Mauser
- granaty ręczne
Schemat schronu
Rys. Schemat schronu bojowego nr 5 punktu oporu "Łagiewniki".
Dowodzenie i znaczenie strategiczne
Wszystko wskazuje na to, że schron nr 5 był głównym obiektem dowodzenia w tym rejonie. Posiadał wiele izb łączności, co potwierdza jego kluczową rolę operacyjną. Mógł pomieścić od 8 do 20 żołnierzy. Nie zachowały się jednak dowody, by brał bezpośredni udział w walkach we wrześniu 1939 roku. Po wycofaniu wojsk większość uzbrojenia została zdemontowana.
Upadek i rewitalizacja
Po wojnie obiekt nie był użytkowany przez wojsko i stopniowo popadał w ruinę. Zmiany w układzie komunikacyjnym oraz brak zabezpieczenia przyczyniły się do jego dewastacji. Dopiero w 2001 roku dzięki inicjatywie stowarzyszenia Pro Fortalicium rozpoczęto jego renowację. Od 2010 roku schron pełni funkcję edukacyjną, przybliżając młodzieży historię II wojny światowej i śląskich fortyfikacji.
Znaczenie historyczne i turystyczne
Schron bojowy nr 5 to nie tylko militarny zabytek, ale także wyjątkowy element lokalnej historii i tożsamości Śląska. Przyciąga miłośników historii, militariów i turystyki industrialnej. To doskonałe miejsce do poznania wojennych losów regionu i roli, jaką odegrał w obronie przed hitlerowską agresją.
Źródło: profort.org.pl / fortyfikacja.pl
Prace na odcinku "Łagiewniki" rozpoczęto w 1936 roku i praktycznie nie udało się ich skończyć do wybuchu wojny. W pierwszym roku wybudowano prawie wszystkie ciężkie schrony. W 1937 powstał ostatni obiekt i trwały prace wyposażeniowe w pozostałych schronach. W ramach prac zagęszczających obronę na Obszarze Warownym "Śląsk", w 1938 roku w Łagiewnikach przy obecnej ul. Krzyżowej powstał najprawdopodobniej schron pozorno-bojowy. Jedynym śladem jego istnienia (jak do tej pory) jest niemiecka mapa szpiegowska z czerwca 1939 roku, na której jest oznaczony numerem 44b. W sierpniu 1939 roku powstaje ostatnia budowla - polowy schron piechoty. Jednak nie zdążono go dokończyć, o czym świadczą zachowane do dziś fragmenty szalunku.
Punkt oporu "Łagiewniki" miał być jednym z najsilniejszych odcinków obrony na Śląsku. Został bowiem umieszczony na najkrótszym trakcie łączącym Bytom z Katowicami (ok. 2h marszu), tym samym na najbardziej prawdopodomnym kierunku niemieckiego ataku. Ponadto schrony łagiewnickie miały strzec magistrali kolejowej Bytom-Chorzów i wybudowanej po podziale Śląska, omijającej Bytom, linii Tarnowskie Góry-Chorzów. Dlatego znajdowały się na nim aż 3 tradytory dla artylerii polowej (centralny już nie istnieje). Ponadto obronę zorganizowano bardzo głęboko, dzieląc ją jakby na trzy linie. Na trzeciej linii znajdowały się również koszary, magazyn amunicji oraz komora kabli telefonicznych.
Dziś trudno uchwycić sens takiego umiejscowienia obiektów. Trzeba jednak pamiętać, że przed wojną zarówno kolej, jak i obecna ulica Chorzowska w Bytomiu nie biegła po nasypach i nie było wiaduktów. W efekcie schrony miały strzelnice mniej więcej na poziomie torowiska, a schron nr 4 miał od czoła głęboką dolinę.
Obiekt wpisano do rejestru zabytków w 2021 roku.
Źródło: fortyfikacja.pl
Schron bojowy w Chorzowie jest udostępniony do zwiedzania sezonowo w okreslone dni.
Godziny otwarcia:
- Sezon: maj-październik, schron otwarty w każdą drugą sobotę miesiąca w godz. 10:00 - 15:00
- Grupy zorganizowane – wstęp cały rok po uzgodnieniu terminu.
- email. [email protected]
Do obiektu przynależą:
Inne obiekty znajdujące się w:
OWŚ - 09. Punkt oporu "Łagiewniki"
- OWŚ - Grupa bojowa "Maciejkowice"
- P.O. "Łagiewniki" - 01. Schron bojowy nr 2
- P.O. "Łagiewniki" - 02. Schron bojowy nr 3
- P.O. "Łagiewniki" - 03. Schron bojowy nr 4
- P.O. "Łagiewniki" - 04. Schron bojowy nr 5
- P.O. "Łagiewniki" - 05. Schron artyleryjski nr 6
- P.O. "Łagiewniki" - 06. Schron bierny amunicyjny
- P.O. "Łagiewniki" - 07. Schron łącznicy telefonicznej
- P.O. "Łagiewniki" - 08. Koszary
- P.O. "Łagiewniki" - 09. Schron przykoszarowy nr 8 (zniszczony/zasypany)
- P.O. "Łagiewniki" - 10. Schron artyleryjski nr 7 (nie istnieje)
- P.O. "Łagiewniki" - 11 Schron bojowy nr 9
- P.O. "Łagiewniki" - 12. Schron polowy
- P.O. "Łagiewniki" - 13. Schron bojowy nr 10 (nie istnieje)
- P.O. "Łagiewniki" - 14. Schron artyleryjski nr 11
- P.O. "Łagiewniki" - 15. Schron bojowy nr 12
- P.O. "Łagiewniki" - 16. Schron bojowy nr 13
