OWŚ - 06. Punkt oporu "Bobrowniki"

Punkt oporu „Bobrowniki” to jeden z najważniejszych elementów Obszaru Warownego „Śląsk”, zlokalizowany na strategicznym wzgórzu 310, między miejscowościami Bobrowniki a Namiarki (część Bobrownik). Wzgórze to z trzech stron otacza przepływająca rzeka Brynica. Rzeka ta mogła być dodatkowo spiętrzona za pomocą wybudowanych w tym celu jazów. Uwarunkowania terenowe uniemożliwiały nieprzyjacielowi użycie w tym rejonie broni pancernej. Bagniste tereny w dolinie, które mogły być dodatkowo zalane, utrudniały dzielenie nieprzyjacielskiej piechocie. Punkt oporu składał się z dwóch linii obrony. Pierwsza linia ulokowana była u podnóże wzgórza, a druga w okolicach jego grzbietu. Obiekty umieszczone na tyłach punktu oporu posiadają strzelnice skierowane na zapole, także była tu możliwość prowadzenia obrony okrężnej.

Już 5 marca 1934 roku powstał pierwszy projekt jego umocnień, jednak właściwe prace budowlane rozpoczęto dopiero w 1936 roku. W 1938 roku pozycję rozszerzono o dodatkowe dwa obiekty pozorno-bojowe umieszczone na flankach. Wybrano teren o wyjątkowo korzystnym położeniu – wzgórze dominowało nad okolicą i zapewniało doskonały wgląd w dolinę rzeki Brynicy, która dodatkowo pełniła rolę naturalnej zapory wodnej. Hydrotechniczne budowle z lat 30. umożliwiały dodatkowe podniesienie poziomu wody, tworząc skuteczną barierę dla wojsk zmotoryzowanych.

Pozycja obronna była dodatkowo wzmocniona okopami i zasiekami z drutu kolczastego. Główną siłą tego punktu oporu były jednak dwa tradytory artyleryjskie, które wybudowano po północnej i południowej stronie wzgórza. Każdy z nich uzbrojony był w dwie armaty kalibru 75 mm. Dogodne warunki obserwacyjne z wzgórza zapewniały wgląd na okoliczne tereny w promieniu kilku kilometrów. Zapewniało to doskonałe warunki dla wykorzystania własnej artylerii. W znaczącym stopniu ten punkt oporu mógł wspierać w walce sąsiadujące pozycje obronne. Punkt oporu "Bobrowniki" dodatkowo był uzupełniony magazynami amunicji, ufortyfikowanymi koszarami oraz obiektami pozornymi.

Struktura i znaczenie fortyfikacji

Do września 1939 roku na terenie punktu oporu Bobrowniki powstało kilkanaście obiektów bojowych. Były to głównie schrony dla broni maszynowej, artyleryjskie tradytory, schrony amunicyjne i koszary. Całość tworzyła spójny system obronny otaczający wzgórze. Obiekty były połączone siecią okopów i rowów łącznikowych, które niestety zostały zniwelowane w wyniku powojennej działalności rolniczej.

W skład systemu obronnego wchodziły także dzieła zlokalizowane po południowej stronie rzeki, na wzgórzu 298 w Kamieniu, zamykające dolinę Brynicy od południa. Na północy zbudowano cztery schrony osłaniające budowane śluzy oraz dwa magazyny amunicyjne. W kolejnych latach dodano schrony pozorne oraz schrony w Wymysłowie.

Rys. Rozmieszczenie schronów bojowych w rejoni Bobrownik (źródło: Śląski Rocznik Fortczny - Tom III).

Żołnierze i ich codzienność

Punkt oporu był obsadzony przez żołnierzy 4 kompanii karabinów maszynowych 11 Pułku Piechoty z Tarnowskich Gór. Wsparcie artyleryjskie zapewniała 10 bateria 23 Pułku Artylerii Lekkiej. W czasie pokoju żołnierze pełnili służby wartownicze, odbywali ćwiczenia i zabezpieczali teren przed niemieckim wywiadem.

Działania wojenne i losy po wojnie

Mimo rozbudowanej infrastruktury, umocnienia Bobrownik nie zostały w pełni wykorzystane bojowo. W nocy z 2 na 3 września 1939 roku nastąpiła ewakuacja załogi. Jedynie 31 sierpnia i 1 września doszło do ostrzału pozycji niemieckich z obu tradytorów. Po wkroczeniu Niemców część amunicji została zarekwirowana, a koszary zaadaptowano na szkołę. W styczniu 1945 roku fortyfikacje ponownie zostały wykorzystane przez Niemców, jednak walki trwały krótko.

Po wojnie wzgórze wykorzystywano przez jednostki wojsk obrony powietrznej kraju, a z czasem obiekty zaczęły popadać w ruinę. Ich stan techniczny uległ znacznemu pogorszeniu przez dewastację i porzucenie.

Stan obecny i plany rewitalizacji

W 2004 roku stowarzyszenie „Pro Fortalicium” uzyskało od gminy Bobrowniki teren z tradytorem południowym i pobliskim schronem amunicyjnym. Planowana jest ich renowacja oraz utworzenie skansenu fortecznego. Niestety, rozwój infrastruktury drogowej – planowana budowa odgałęzienia autostrady – może zagrozić przyszłości obiektów.

Punkt oporu rozcięty został wybudowaną w latach 2009-2012 autostradą A-1. W związku z budową autostrady zniszczone zostały bezpowrotnie dwa schrony (nr 7 i nr 18), a schron bojowy nr 6 został niemal całkowicie odsłonięty i można go podziwiać na zboczu autostrady, która wcięła się we wzgórze, na którym kiedyś usytuowany był ten punkt oporu.

Do Bobrownik ze względu na wybudowaną w ostatnich latach autostradę najwygodniej dostać się od strony Piekar Śląskich, jadąc kolejno: ulicą Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Czołgistów i Akacjową.