Studnia Trzech Braci w Cieszynie
R/378/53 z 24.02.1953
Studnia Trzech Braci to jeden z symboli miasta Cieszyna. W altanie, w której jest umieszczona, znajduje się krótki opis legendy o założeniu Cieszyna „Roku 810 wiaropodobne założenie miasta Cieszyna przez synów Leszka III, króla polskiego. Trzej bracia książęta, Bolko, Leszko i Cieszko, zeszli się po długiej wędrówce przy tem źródle i ciesząc się zbudowali na pamiątkę miasto, które miano Cieszyn otrzymało”.
Studnia służyła już prawdopodobnie w średniowieczu i zaopatrywała mieszkańców i pobliski browar mieszczański w wodę. Trudno stwierdzić, od kiedy kojarzono ją z podaniem o założeniu Cieszyna i od kiedy nosi imię Trzech Braci. Jednak już w XIX w. studnia została odnowiona, a w 1868 r. zabezpieczona żeliwną altaną, specjalnie w tym celu odlaną w hucie w Trzyńcu. Altana zbudowana została w formie wysokiego na ok. 3 m sześcioboku i nakryta blaszanym, spiczastym daszkiem. Trzy ściany są zamknięte, pozostałe otwarte, wsparte na żeliwnych filarach. Wewnątrz umieszczono tablicę z zacytowanym wcześniej tekstem podania w językach polskim, łacińskim i niemieckim. W 1945 r. tablicę z tekstem w języku niemieckim wymieniono na okolicznościową płaskorzeźbę, dzieło cieszyńskiego rzeźbiarza Jana Raszki, która przedstawia spotkanie trzech braci Bolka, Leszka i Cieszka przy źródle.
Od czasu zbudowania altany Studnia Trzech Braci stała się jednym z symboli miasta i jest chętnie odwiedzana przez zwiedzających Cieszyn turystów. Tradycja nakazuje wrzucać do studni monety, aby powrócić kiedyś do Cieszyna.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Nie jest znany okres, w jakim powstało podanie o założeniu Cieszyna, wielu historyków wskazuje jednak, że mogło ono powstać w poł. XIX w., po okresie Wiosny Ludów, w środowisku polskich działaczy narodowych na Śląsku Cieszyńskim. Podanie to miało wskazywać, że nazwa miasta wywodzi się od polskiego słowa „cieszyć”.
Początki legendy o Trzech Braciach, założycielach Cieszyna w nieodłączny sposób związane są z osobą cieszyńskiego burmistrza i kronikarza Alojzego Kaufmanna, który też pierwszy publicznie ją opowiedział cesarzowi Franciszkowi I w czasie jego wizyty w Cieszynie w 1817 r. Wizyta trwała dwa dni, pierwszy dzień władca poświęcił na audiencje i rozmowy z miejscowymi notablami i urzędnikami, w drugim (dokładnie 30 czerwca 1817 r.) znalazł czas, by zwiedzić miasto i jego instytucje. Rozpoczął od budynku Sejmu Ziemskiego, następnie skierował się w stronę niedawno zbudowanego browaru mieszczańskiego na ulicy Śrutarskiej, który w owych czasach był jednym z przykładów postępu ze względu na zamontowaną w nim maszynę parową. Oprowadzał go burmistrz Kaufmann, który obok leżącej na drodze studni brackiej, opowiedział władcy baśń o początkach Cieszyna. Studnia niestety była w tym czasie bardzo zniszczona, według samego Kaufmanna przypominała w tym czasie rozlaną kałużę. Cesarz nie omieszkał więc zauważyć, że „jeśli to taka szacowna studnia jest, to trzymacie ją w bardzo złej czci”. Uwaga władcy nie mogła oczywiście pozostać bez echa. Mimo nie najlepszej kondycji finansowej Cieszyna w 1825 r. władze miasta doprowadziły do odbudowy „prastarego zabytku z początków Cieszyna” i uporządkowały jego otoczenie.
Legenda o Studni Trzech Braci stała się obowiązującą wersją podania o założeniu Cieszyna w momencie, kiedy kilkanaście lat później ukazała się drukiem. Stało się to za sprawą Paula Lamatscha von Warnemunde, domorosłego poety i urzędnika cieszyńskiego magistratu, a więc bliskiego współpracownika burmistrza Kaufmanna. W dwutomowym zbiorze wierszy i dramatów, który ukazał się w druku w Brnie w 1840 r. pt. „Erzaehlungen, Sagen und Gedichte”, Lamatsch zamieścił też obszerny poemat „Die Gruendung von Teschen” („Założenie Cieszyna”).
Współcześni naukowcy są zgodni, że zarówno samo podanie, jak i sposób wywodzenia nazwy Cieszyna są mało prawdopodobne. Mimo tego za symboliczną datę powstania miasta, zgodnie z powyższym podaniem, przyjmuje się 810 r. W rzeczywistości data powstania miasta trudna jest do ustalenia, bowiem najstarsze znane wzmianki pisemne o Cieszynie pochodzą z 1155 r., a badania archeologiczne wskazują na znacznie starsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszego miasta. Ponadto niektórzy za początek istnienia Cieszyna uważają założenie przez plemię Gołęszyców grodu zwanego Starym Cieszynem bądź Cieszyniskiem, który znajdował się kilka kilometrów na północ od dzisiejszego centrum miasta.
Źródło: peuk.fiiz.pl
