Subsection 2./X. Kunvald - Schron R-S 74 "Na holém"
Schron R-S 74 Na holém to jeden z najlepiej zachowanych ciężkich schronów bojowych w Górach Orlickich. Został zbudowany na przełęczy powyżej miejscowości Bartošovice v Orlických horách, na wysokości około 750 m n.p.m., i stanowił kluczowy element systemu umocnień mającego za zadanie blokować strategiczną drogę z Bartošovic do Rokytnic.
Budowę zakończono w 1938 roku, a obiekt należał do III klasy odporności, co oznaczało wyjątkowo solidną konstrukcję — ściany od strony nieprzyjaciela miały grubość 275 cm, strop 250 cm, a ściany tylne 125 cm. Od frontu dodatkową ochronę stanowiła czterometrowa zapora kamienna, przysypana ziemią.
Uzbrojenie i załoga schronu
Schron R-S 74 Na holém był jednym z najlepiej uzbrojonych w regionie. W jego wyposażeniu znajdowały się:
- 2 działa przeciwpancerne KPUV vz. 36 kal. 47 mm sprzężone z ciężkimi karabinami maszynowymi ZB vz. 37,
- 2 podwójne ciężkie karabiny maszynowe ZB vz. 37,
- 4 ręczne karabiny maszynowe ZB vz. 26 w strzelnicach pod betonem,
- 2 ręczne karabiny maszynowe ZB vz. 26 w kopułach pancernych,
- granaty do obrony bezpośredniej.
Załogę stanowiło 37 żołnierzy, w tym 2 oficerów, 10 podoficerów i 25 szeregowców. W 1938 roku schron był w pełni ukończony, uzbrojony i gotowy do obrony. Niestety, po podpisaniu Układu Monachijskiego, podobnie jak wiele innych obiektów w regionie, został rozbrojony i przekazany Niemcom.
Położenie i znaczenie strategiczne
Schron znajdował się w niezwykle ważnym punkcie – na przełęczy, gdzie przebiegała droga z Bartošovic do Rokytnic. Miał za zadanie kontrolować ten odcinek i uniemożliwić przeciwnikowi przedarcie się w głąb kraju.
Jego lokalizacja czyniła go jednym z najważniejszych elementów obronnych czeskiego systemu granicznego w Górach Orlickich, będącego częścią rozbudowanego systemu fortyfikacji czechosłowackich z lat 30. XX wieku.
W odległości około 1 kilometra od R-S 74 znajduje się znana Grupa Warowna Hanička (Dělostřelecká tvrz Hanička) – duży kompleks forteczny połączony siecią podziemnych korytarzy i magazynów.
Stan obecny i opieka nad obiektem
Obecnie schron R-S 74 Na holém jest doskonale zachowany i stanowi przykład starannie odrestaurowanego czeskiego bunkra. Opiekę nad nim sprawuje Klub vojenské historie Praha, który utrzymuje obiekt oraz jego otoczenie w bardzo dobrym stanie.
W pobliżu schronu można zobaczyć rowy przeciwpancerne i zapory przeciwczołgowe typu „jeż”, które dodatkowo chroniły pozycję. Całość tworzy atrakcyjny punkt dla pasjonatów historii militarnej i turystyki fortecznej.
Schron znajduje się zaledwie 200 metrów od drogi Bartošovice – Rokytnice, co sprawia, że jest łatwo dostępny dla turystów. Na przełęczy, w najwyższym punkcie drogi, przygotowano duży parking, z którego można dojść do obiektu w kilka minut spacerem.
R-S 74 Na holém – atrakcja dla miłośników historii
Dzięki staraniom czeskich pasjonatów fortyfikacji, schron R-S 74 Na holém stał się ważnym punktem edukacyjnym i turystycznym w regionie. Utrzymany w doskonałym stanie, pozwala wyobrazić sobie realia funkcjonowania załogi i skalę przygotowań obronnych przed II wojną światową.
Odwiedzający mogą nie tylko zobaczyć imponującą bryłę bunkra i jego elementy pancerne, ale także spacerować w otoczeniu oryginalnych przeszkód przeciwczołgowych i pięknych krajobrazów Gór Orlickich.
To miejsce, które łączy historię, inżynierię i przyrodę, będąc jednym z najlepiej zachowanych fragmentów czechosłowackiej linii obronnej w regionie.
