Twierdza artyleryjska Adam

Twierdza artyleryjska Adam (czes. Dělostřelecká tvrz Adam) to jeden z najciekawszych i największych obiektów systemu czechosłowackich umocnień granicznych, zbudowanych w latach 30. XX wieku w celu ochrony północnej granicy kraju od strony Kotliny Kłodzkiej. Obiekt ten, położony w Sudetach Środkowych, na zboczu wzniesienia Adam w Górach Orlickich, stanowił kluczowy punkt obronny tzw. Czeskiego Grzbietu.

Historia i przeznaczenie twierdzy

Budowę grupy warownej Adam rozpoczęto w 1936 roku jako część systemu fortyfikacji mających zabezpieczyć terytorium Czechosłowacji przed ewentualnym atakiem od zachodu. Zadaniem twierdzy było zamknięcie ogniem artyleryjskim Kotliny Kłodzkiej – strategicznego kierunku, przez który potencjalny przeciwnik mógłby przeciąć kraj na dwie części.

Fortyfikacja miała wspierać ogniem sąsiednie grupy warowne oraz osłaniać linie ciężkich i lekkich schronów. Działa kalibru 100 mm planowano rozmieścić w potężnych betonowych schronach oznaczonych symbolami K-Am-S 42 „Trigonometr”, K-Am-S 43 „Veverka” czy K-Am-S 45 „Jabůrek”. W sumie zaprojektowano osiem schronów bojowych połączonych systemem podziemnych potern o łącznej długości około 2 km.

Załogę twierdzy stanowiło ponad 600 żołnierzy, oficerów i podoficerów VI Batalionu Hraničářskiego Pułku nr 19. Dowódcą został pułkownik Antony Kostrhún, a jego zastępcą major Bedřich Pustějovský.

Konstrukcja i wyposażenie

Twierdza Adam została zaprojektowana w najwyższej – czwartej – klasie odporności. Ściany i stropy schronów miały grubość do 3,5 metra, a pancerne kopuły osiągały 30 cm grubości. Wnętrza mieściły nie tylko stanowiska ogniowe, lecz także koszary, magazyny, pomieszczenia techniczne i radiotelegraficzne.

W momencie zajęcia terenu przez wojska niemieckie w 1938 roku budowa nie była ukończona – brakowało części dział, wież artyleryjskich i schronu dla moździerzy K-Am-S 44 „Za větrem”. Mimo to był to jeden z najbardziej zaawansowanych fortów w regionie.

Dalsze losy po 1938 roku

Po układzie monachijskim umocnienia, w tym grupa warowna Adam, zostały przejęte przez Niemców bez walki. Wermacht wykorzystał część schronów do testów artyleryjskich, instalując w jednym z nich haubicę kalibru 100 mm produkcji Škoda. Po wojnie obiekt stopniowo popadał w zapomnienie, a teren twierdzy został objęty strefą wojskową.

Turystyka i szlaki wokół twierdzy

Dziś Twierdza Adam pozostaje jednym z najlepiej zachowanych przykładów czechosłowackiej architektury militarnej lat 30. Choć większość obiektów znajduje się na zamkniętym terenie wojskowym i nie jest dostępna do zwiedzania, w jej sąsiedztwie przebiegają ciekawe szlaki turystyczne.

W pobliżu prowadzi Szlak Aloisa Jiraska (Jiráskova horská cesta) – górska magistrala piesza Gór Orlickich oraz szlak dydaktyczny Betonowa granica, prezentujący system czeskich fortyfikacji z lat 1936–1938, łączący Twierdzę Bouda i  Twierdzę Adam.

Obiekty Twierdzy artyleryjskiej Adam

Obiekty bojowe wchodzące w skład Grupy warownej „Adam”:

1. Schron K-Am-S 39 „Houdek” – bojowy schron piechoty
2. Schron K-Am-S 40 „U háječku” – bojowy schron piechoty
3. Schron K-Am-S 41 „Pod vrškem” – bojowy schron piechoty
4. Schron K-Am-S 42 „Trigonometr” – bojowy schron artyleryjski z dwoma szybkostrzelnymi haubicami kalibru 100 mm oraz wysuwną obrotową wieżą artyleryjską
5. Schron K-Am-S 43 „Veverka” – bojowy schron artyleryjski z trzema szybkostrzelnymi haubicami kalibru 100 mm.
6. Schron K-Am-S 43a „Na sekyře" – obiekt wejściowy
7. Schron K-Am-S 44 „Za větrem” – bojowy schron artyleryjski dla dwóch moździerzy (nie został wybudowany).
8. Schron K-Am-S 45 „Jabůrek” – bojowy schron artyleryjski z trzema szybkostrzelnymi haubicami kalibru 100 mm.

Obecnie wszystkie obiekty artyleryjskie z wyjątkiem schronu „Veverka” znajdują się na zamkniętym terenie wojskowym i nie można ich zwiedzać. Oprócz ośmiu wybudowanych obiektów grupy warownej Adam wybudowano trzy bojowe schrony piechoty K-S 37, K-S 38, K-S 39, które są ogólnodostępne.

Rys. Schemat rozmieszczenia obiektów w Twierdzy Adam.

Twierdza artyleryjska Adam dziś

Dziś obiekt ten stanowi unikalne świadectwo międzywojennej myśli obronnej i symbol wysiłku Czechosłowacji w obliczu zagrożenia wojennego. Choć Twierdza artyleryjska Adam nigdy nie została użyta bojowo, jej potężne schrony i podziemne korytarze do dziś budzą respekt i fascynację wśród miłośników historii wojskowości.

To wyjątkowe miejsce łączy w sobie elementy historii, architektury militarnej i górskiego krajobrazu, stanowiąc cel dla pasjonatów turystyki militarnej oraz eksploratorów Sudetów.