Carillon Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku
Carillon to wywodzący się z XVI-wiecznych Niderlandów instrument, w którym źródłem dźwięku są dzwony. Według definicji Światowej Federacji Carillonowej carillonem możemy nazwać tylko zespół dzwonów składający się co najmniej z 23 zestrojonych ze sobą brązowych (spiżowych) dzwonów, na których gra się ręcznie za pomocą klawiatury, wykonanej zazwyczaj z drewna. Poza grą ręczną carillony zwykle grają też w trybie automatycznym krótkie melodie (za pomocą mechanicznego bębna z kołkami lub komputera). Koncerty w trybie ręcznym wykonuje muzyk zwany carillonistą. Instrumenty mniejsze lub bez możliwości gry ręcznej nazywane są carillonami automatycznymi lub grającymi automatami (chimes). Kryteria te nie dotyczą carillonów historycznych, powstałych przed 1940 rokiem. Skala brzmienia współczesnych carillonów obejmuje co najmniej cztery chromatyczne oktawy.
Gdańsk to jedyne polskie miasto, które posiada czynne carillony, w dodatku aż trzy. W czasie swego powstania były to jedne z pierwszych carillonów poza niderlandzkim obszarem kulturowym. Niestety do naszych czasów nie przetrwał żaden z oryginalnych instrumentów, jednak koncertujące dziś gdańskie carillony są bezpośrednimi potomkami tych dawnych: znajdują się w tych samych wieżach, a nawet zawierają pewne elementy starych dzwonów.
Źródło: cariliongdansk.pl
Najstarszy z gdańskich carillonów został zainstalowany w wieży Ratusza Głównego Miasta w roku 1561. Składał się z 14 dzwonów, a wykonał go ludwisarz z Brabancji Johannes Moor. Carillon działał wyłącznie w trybie automatycznym i nigdy nie posiadał klawiatury, a więc według dzisiejszych standardów był grającym automatem. Największy jego dzwon ważył 500 kg, a najmniejszy – 25 kg, a całość niemal 2,5 tony. Dzwony były ozdobione herbami Polski, Gdańska i Prus Królewskich, wyryto na nich cytat z Księgi Koheleta: „Omnia tempus habent et suis spatiis transeunt universa sub caelo” (Wszystkie rzeczy mają swój czas, i swym zamierzonym biegiem przemija wszystko pod niebem). Carillon służył Radzie Głównego Miasta do przekazywania mieszkańcom informacji o ważnych wydarzeniach, takich jak np. wybór króla, koronacja, składanie hołdu, ozdrowienie króla, śmierć króla, wybory Rady Głównego Miasta, rozpoczęcie i zakończenie Jarmarku Dominikańskiego. Przetrwał aż do roku 1945, kiedy podczas ostrzału Gdańska przez Armię Czerwoną pożar strawił hełm wieży, na której carillon był usytuowany. Z wojennej pożogi ocalały trzy dzwony, które obecnie możemy oglądać przy wejściu do wieży Ratusza Głównego Miasta.
Po wojnie wieża została odbudowana i w 1959 roku zawisły w niej atrapy dzwonów. Co godzinę z wieży brzmiała melodia Roty Feliksa Nowowiejskiego. Ten smutny stan zakończył się w roku 1970, kiedy na wieżę Ratusza Głównego Miasta przeniesiono 16 dzwonów pochodzących z Biskupiej Górki (gdzie w wieży schroniska Hitlerjugend zamontowano w 1939 roku 22-dzwonny carillon: instrument przetrwał wojnę prawdopodobnie dlatego, że armia radziecka założyła tam sztab) oraz 1 dzwon niewiadomego pochodzenia. Dzwony zostały połączone z elektronicznym układem sterującym i klawiaturą do gry, jednak po ok. 20 latach eksploatacji mechanizm ten uległ zużyciu i carillon zamilkł.owy carillon ratuszowy powstał w 2000 roku w Królewskiej Ludwisarni Eijsbouts w Asten. Instrument składa się z 37 dzwonów. Na każdym z nich znajduje się inskrypcja: EIJSBOUTS ASTENSIS GEDANO ME FECIT A.D. 2000 (“Eijsbouts z Asten dla Gdańska mnie wykonał Roku Pańskiego 2000”), wizerunek polskiego orła z odciśniętym na piersiach herbem Gdańska oraz z ornamentem z jednego z zachowanych dzwonów Johannesa Moora. Na największym dzwonie powtórzono biblijną maksymę z dawnego carillonu. Dzwony otrzymały imiona słynnych gdańszczan lub wydarzeń ważnych dla historii miasta. Instrument zadedykowano Janowi Pawłowi II.
Nowy carillon ratuszowy powstał w 2000 roku w Królewskiej Ludwisarni Eijsbouts w Asten. Instrument składa się z 37 dzwonów. Na każdym z nich znajduje się inskrypcja: EIJSBOUTS ASTENSIS GEDANO ME FECIT A.D. 2000 (“Eijsbouts z Asten dla Gdańska mnie wykonał Roku Pańskiego 2000”), wizerunek polskiego orła z odciśniętym na piersiach herbem Gdańska oraz z ornamentem z jednego z zachowanych dzwonów Johannesa Moora. Na największym dzwonie powtórzono biblijną maksymę z dawnego carillonu. Dzwony otrzymały imiona słynnych gdańszczan lub wydarzeń ważnych dla historii miasta. Instrument zadedykowano Janowi Pawłowi II.
Carillon jest umieszczony na otwartym balkonie na szczycie wysokiej wieży, co upodabnia go do carillonów holenderskich – carillony flamandzkie zazwyczaj znajdowały się w zamkniętych wieżach. Łączna waga dzwonów to 3313 kg, co czyni go carillonem o średniej ciężkości. Instrument jest utrzymany w stroju średniotonowym, a jego skala to trzy oktawy od g do a3. Carillon posiada klawiaturę w standardzie europejskim.
Źródło: cariliongdansk.pl
