Zamek w Gołuchowie

Zamek w Gołuchowie to jedna z najpiękniejszych rezydencji magnackich w Polsce, pełniąca dziś funkcję muzeum i miejsca pamięci. Obiekt ten zachwyca zarówno bogatą historią, jak i misterną architekturą. Jest także świadectwem pasji kolekcjonerskiej i muzealniczej hrabiny Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej, która zamieniła zrujnowany zamek w świątynię sztuki otwartą dla społeczeństwa.

Historia zamku w Gołuchowie

Początki zamku sięgają XVI wieku, kiedy to Rafał Leszczyński rozpoczął budowę warownego dworu. Budowla została rozbudowana przez jego syna Wacława w stylu renesansowo-manierystycznym. W kolejnych wiekach zamek przechodził z rąk do rąk, ulegając zniszczeniom i popadając w ruinę.

Prawdziwe odrodzenie nastąpiło w XIX wieku, kiedy to Tytus Działyński zakupił zamek z myślą o ślubie swojego syna Jana z Izabellą Czartoryską. To właśnie Izabella zainicjowała gruntowną przebudowę i rekonstrukcję obiektu, nadając mu styl francuskiego neorenesansu. Prace te trwały w latach 1875–1885 i objęły m.in. sprowadzanie elementów architektonicznych z Europy Zachodniej oraz adaptację ruin do potrzeb muzealnych.

Zamek jako muzeum i kolekcja sztuki

Zamek został przekształcony przez Izabellę Działyńską w dostępne dla publiczności muzeum. We wnętrzach znalazły się dzieła sztuki zebrane przez nią i jej męża, w tym słynne wazy greckie z wykopalisk w Noli i Capui, a także obrazy, rzeźby i elementy wystroju wnętrz pochodzące z Włoch, Francji czy Hiszpanii. Do dziś podziwiać można m.in. „Ostatnią wieczerzę” Fransa Florisa oraz zabytkowe kominki, mozaiki i obramowania okien.

Szczególne znaczenie miała również sentencja umieszczona nad wyjściem z dziedzińca: Nutu Dei surgunt, cadunt, resurgunt adesque regnaque – z woli Bożej powstają, upadają i znów się podnoszą domy i królestwa.

Architektura i inspiracje europejskie

Projekt architektoniczny zamku łączy elementy średniowieczne i renesansowe. Prace prowadzone były przez wybitnych architektów – m.in. Eugène’a Viollet-le-Duca i Zygmunta Gorgolewskiego. Za ostateczny wygląd budowli odpowiadał Francuz Maurice-Auguste Ouradou.

Warto zwrócić uwagę na liczne detale architektoniczne, takie jak figura lwa przy schodach prowadzących na krużganek (inspirowana florenckim Palazzo Bargello), stela z Palmyry czy mozaika z wizerunkiem Ateny. Herb Leszczyńskich – Wieniawa – powtarza się w dekoracjach, podkreślając związki zamku z jego fundatorami.

Park i mauzoleum

Zamek otacza 158-hektarowy park-arboretum, zaprojektowany przez Adama Kubaszewskiego. Znajdują się tu egzotyczne i rodzime drzewa, w tym potężny dąb szypułkowy „Jan”. W parku mieści się również kaplica grobowa fundatorki zamku, Izabelli Działyńskiej.

Zamek po II wojnie światowej

W czasie II wojny światowej zbiory dzieł sztuki zostały rozproszone, a sam zamek częściowo zdewastowany. Od 1951 roku pełni funkcję oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu. Do dziś prezentuje wystawy stałe i czasowe, przyciągając miłośników historii, architektury i sztuki z całej Polski i zagranicy.

Zamek w Gołuchowie dziś

Zamek w Gołuchowie jest nie tylko pomnikiem historii i architektury, ale też przykładem bezinteresownego oddania sztuce i kulturze. Jak napisał jeden z historyków sztuki odwiedzających zamek w XIX wieku – kto chce się przekonać, czym jest prawdziwa kultura, powinien pojechać do Gołuchowa.