Góra św. Anny (406 m n.p.m.)
Góra św. Anny (406 m n.p.m.) jest najwyższym wzniesieniem Masywu Chełmskiego na Wyżynie Śląskiej, w powiecie Strzelce Opolskie. Pierwotnie znana jako Chełm i Wysoka Góra była miejscem kultu pogańskiego, a od XV wieku stała się ośrodkiem wiary chrześcijańskiej. Używana dawniej nazwa Góra św. Jerzego pochodzić miała od wezwania średniowiecznej kapliczki, obecna – od imienia patronki kościoła – św. Anny.
Kościół na szczycie góry powstał prawdopodobnie w latach 1480-1485, przebudowywany w stylu barokowym, w 1868 – dodano wieżę. W ołtarzu głównym umieszczono cudowną figurę św. Anny Samotrzeć, wykonaną w XV wieku. Pierwotny drewniany klasztor wzniesiony został tuż po przybyciu zakonu franciszkanów w 1655 roku. Obecny powstał w latach 1733-49, a rozbudowano go w 1905. Obok klasztoru znajduje się otoczony krużgankami (1768) dziedziniec odpustowy, tzw. Rajski Plac, do którego prowadzą monumentalne schody.
Po południowych i południowo – wschodnich stokach góry biegną Droga Męki Pańskiej i Dróżki Matki Boskiej – malownicza kalwaria z kaplicami zbudowanymi w latach 1700-09 i 1760-64 według projektu Domenico Signo z fundacji rodu Gaszynów.
W maju i czerwcu 1921 roku w okolicy Góry Świętej Anny stoczono najcięższe walki III Powstania Śląskiego. Upamiętnia je wzniesiony w 1955 roku Pomnik Czynu Powstańczego autorstwa Xawerego Dunikowskiego oraz Muzeum Czynu Powstańczego, położone u podnóża góry w „Domu Polskim”. W latach 1934 – 38 w nieczynnym kamieniołomie wapienia wykonano amfiteatr.
Ponadto rejon Góry Świętej Anny (5775 ha) od 1988 roku podlega ochronie jako park krajobrazowy. Na jego terenie znajduje się kilka rezerwatów przyrody z endemicznymi gatunkami roślin oraz rezerwat geologiczny.
Wyjątkowość całego zespołu polega na świetnym połączeniu walorów przyrodniczych z elementami kulturowymi, tworzącymi całość niezwykle ważną dla Śląska Opolskiego ze względów historycznych i religijnych. Będąca od wieków miejscem kultu Góra jest ciągle żywym świadectwem przenikania się kultur, religii i postaw patriotycznych.
Źródło: nid.pl
Góra Świętej Anny (406 mn.p.m., dawniej zwana Górą Chełmową lub Górą Św. Jerzego) pierwotnie była miejscem kultu pogańskiego. W 1480 roku właściciele pobliskich wsi: Poręby, Żyrowej i Leśnicy - Krzysztof Strzała z synem Krystkiem ufundowali na jej szczycie kościół pw. św. Jerzego. Przekazanie do niego w 1. połowie XVII wieku relikwii św. Anny, sprowadzonych w 1504 roku z Francji i umieszczonych w drewnianej gotyckiej figurze, spowodowało rozwój kultu świętej (zmieniono też wtedy nazwę kościoła i samej góry), przydając miejscu z czasem rangę sanktuarium. W 1655 roku z inicjatywy hrabiego Melchiora Ferdynanda von Gaschin, ówczesnego właściciela okolicznych dóbr, na Górę Świętej Anny przybyli z Krakowa franciszkanie, którym przekazano opiekę nad kościołem oraz teren pod budowę klasztoru. W 1659 roku zakończono rozbudowę świątyni, konsekrowanej w 1673 roku, oraz wznoszenie pierwszego drewnianego budynku klasztornego, sukcesywnie zamienianego na murowany w XVIII wieku. Hrabia był także pomysłodawcą budowy kalwarii na stokach góry, którą zrealizował dopiero jego bratanek Jerzy w latach 1700-1709 według projektu architekta Domenica Signo. Zespół kaplic rozbudowano o nowe w latach 1756-1764; w tym czasie franciszkanie rozpoczęli organizowanie nabożeństw kalwaryjskich, dzięki czemu Góra Świętej Anny stała się słynnym na Śląsku miejscem pielgrzymkowym. W 1768 roku powstał otoczony krużgankami dziedziniec przed kościołem, tzw. Rajski Plac, a na początku XX wieku zespół wzbogacony został o grotę wzorowaną na grocie z Lourdes. W 1810 roku na mocy pruskiego dekretu sekularyzacyjnego franciszkanów zmuszono do opuszczenia klasztoru (powrócili na stałe dopiero po zakończeniu II wojny światowej).
W maju 1921 roku w rejonie Góry Świętej Anny trwały walki sił powstańczych Ślązaków z oddziałami niemieckiej Organizacji Bojowej Górnego Śląska. III powstanie śląskie zakończyło się kompromisowym werdyktem w sprawie Śląska wydanym przez komisję Ligi Narodów. Góra Świętej Anny pozostała wówczas w granicach Niemiec. W latach 30. z inicjatywy III Rzeszy powstał na krawędzi wzniesienia amfiteatr oraz pomnik poświęcony Niemcom poległym w III powstaniu śląskim. Po II wojnie światowej, gdy Śląsk znalazł się w granicach Polski, pomnik wysadzono, stawiając na jego miejscu nowy, poświęcony polskim obrońcom Górnego Śląska.
Źródło: zabytek.pl
