Dawny pałac Dietlów w Kluczach
A-1234/M z 14.10.2010
Pałac z pocz. XX w. zbudowany w stylu historyzmu . W krajobrazie miasta jest dominującym elementem architektonicznym i organizującym jego układ przestrzenny.
Pałac Dietlów stoi w centrum Klucz w otoczeniu szczątkowo zachowanego dawnego parku. Niezbyt typowa eklektyczna budowla z pocz. XX w., zbudowana w stylu historyzmu, nawiązuje do włoskiego neorenesansu i wykorzystuje elementy szwajcarskiej architektury uzdrowiskowej. Jest to budynek murowany, częściowo podpiwniczony, piętrowy z użytkowym poddaszem. Budowla została urozmaicona przybudówkami, wieżyczką zwieńczoną obeliskowym hełmem o drewnianej, ażurowej podstawie i tarasami z drewnianymi, ażurowymi balustradami. Asymetryczne elewacje są tynkowane, akcentowane w części narożników poprzez boniowanie. Otwory okienne ujęte są w tynkowe, profilowane opaski, zamknięte wydatnymi gzymsami, w podokiennych parapetach znajduje się fryz z prostokątnymi płycinami. Budynek został nakryty wielospadowym dachem z naczółkami, pokrytym blachą z niewielkimi pięcioma lukarnami od strony wsch. i zach. Budynek jest nieużytkowany, część drzwi i przeszkleń na dawnym ganku filarowym na parterze została zabezpieczona płytami OSB. Wnętrze budynku zachowało zasadniczo pierwotny układ przestrzenny. W zach. części pałacu zachowały się reprezentacyjne pomieszczenia z fasetami i rozetami oraz pierwotną stolarką drzwiową i drewnianą klatką schodową. Budynek jest zaniedbany i wymaga pilnego remontu.
Źródło: zabytek.pl
Klucze po raz pierwszy wymieniane są w źródłach w 1374 r. jako wieś w połowie królewska i rycerska produkująca żelazo. W XVI w. wieś przeszła ostatecznie w ręce szlacheckie i stworzono w niej folwark. Dynamiczny rozwój tego majątku nastąpił u schyłku XVIII w., działały w nim kopalnie rud żelaza, huta szkła, zamieszkiwali tu liczni rzemieślnicy. W tym czasie właściciele folwarku Klucze wybudowali nowy dwór. Od 1794 r. do klęski powstania styczniowego majątek należał do rodziny Bukowskich, a po jego konfiskacie przez rząd carski, został kupiony przez potentata przemysłowego hrabiego Jana Renarda. Od czasu kiedy dobra kluczewskie znalazły się w rękach niemieckiego przemysłowca Ludwika Mauwe (1887 r.), przemysł zaczął się tu rozwijać na wielką skalę. Gwarectwo „Hrabia Renard”, którego Mauwe został udziałowcem i dyrektorem generalnym (1875 r.) przodowało w regionie pod względem wprowadzania nowoczesnych rozwiązań technicznych. Przemysłowiec był współwłaścicielem wybudowanej w l. 1895-97 fabryki papieru w Kluczach. W 1905 r. spłonął doszczętnie dwór kolumnowy w Kluczach i na jego miejscu Mauve zbudował nowy obiekt - pałac z wieżyczką i modną wówczas drewnianą loggią, a wkrótce postawił obok niego odrębną rezydencję dla żony Selmy. Po śmierci Mauve zarząd majątkiem przejęła jego córka Wera i jej mąż Borys Dietl. W okresie międzywojennym pałac otoczony był rozległem parkiem z fontanną i stawem rybnym a nieopodal znajdowały się zabudowania gospodarcze. Po wojnie w 1945 r. majątek został rozparcelowany, a rodzina Dietlów została zmuszona do wyjazdu z Polski.
Źródło: zabytek.pl
