Pałac w Pilicy
1603/95 (101/7/61) z 22.05.1961
Pilica stanowiła w XIV w. własność rodu Toporczyków, właścicieli zamku w Smoleniu. Prawdopodobnie to oni wznieśli w Pilicy pierwszy zamek. Ród ten zaczął niebawem, od nazwy miejscowości, zwać się Pileckimi. W 1569 r. tutejsze posiadłości kupili Padniewscy herbu Nowina. Wkrótce też, w okolicach przełomu XVI i XVII wieku przebudowali oni zamek, lub też wznieśli go od początku. Była to rezydencja w stylu włoskiego, późnego renesansu, do której ród Padniewskich przeniósł się ze Smolenia. Niedługo później kolejny właściciel, Jerzy Zbaraski, kontynuował rozbudowę. Budowla często zmieniała właścicieli. Wkrótce panami stali się tu Wiśniowieccy, a potem sławny Stanisław Warszycki, który dokonał kolejnej przebudowy. Pałac, o czterdziestu komnatach, otoczony został fortyfikacjami z sześcioma bastionami. Była to - jak na owe czasy - nowoczesna twierdza. W 1655 r. Szwedzi zdobyli jednak zamek, ale Warszyckiemu udało się wkrótce go odbić. W 1705, podczas wojny północnej, obiekt znów zajęły wojska szwedzkie. W 1731 kupiła go Maria z Wesslów Sobieska, dokonując przebudowy na modłę francuską - w stylu barokowym. Wiek XIX przyniósł kolejną przebudowę, w stylu neorenesansowym oraz ozdobienie fortyfikacji w modnym wówczas stylu romantycznym. W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej zamek, odebrany ostatnim właścicielom, Arkuszewskim, stał się siedzibą zakładu poprawczego dla młodzieży. Pod koniec istnienia PRL, podczas ślamazarnie posuwającego się remontu, odkryto pozostałości średniowiecznej budowli, stanowiącej prawdopodobnie pierwotny zamek Toporczyków. W czasach nam najbliższych pałac, o który upomnieli się spadkobiercy, stał się obiektem procesów. Pilicki pałac, który – miejmy nadzieję – odzyska dawny blask, wraz z otaczającymi go fortyfikacjami znajduje się w obrębie parku będącego wybitnym przykładem sztuki ogrodniczej. Kryje on w sobie 6-metrową w obwodzie lipę, zwaną lipą królowej Elżbiety (pani na pobliskim zamku w Smoleniu, żony Władysława Jagiełły). Także tutejsze fortyfikacje stanowią jeden z bardziej interesujących obiektów tego typu. Obok znajduje się kopiec, poświęcony powstańcom styczniowym. Rejon zamku jest także miejscem martyrologii - podczas okupacji stacjonujący tu pluton niemieckiej, zmotoryzowanej żandarmerii dokonał pod murami zamku zbrodni, rozstrzeliwując ok. 80 Polaków i ok. 70 Żydów.
Źródło: slaskie.travel
Pałac został wzniesiony na przełomie XVI/XVII w. przez Wojciecha Padniewskiego. W 1610 r. jego budowa została zakończona, a jego kolejnym właścicielem został Jerzy Zbarski, który przebudował pałac na kształt włoskiej willi z arkadowym portykiem.
Następnie pałac przeszedł w ręce Konstantego Wiśniowieckiego, a w 1636 r. Pilicę wraz z pałacem wniosła w wianie Stanisławowi Warszyckiemu, kasztelanowi krakowskiemu, córka Wiśniowieckiego. Około 1650 r. Warszycki otoczył go bastionowymi fortyfikacjami. W 1655 r. wojska szwedzkie zdobyły pałac, jednakże Warszycki szybko odzyskał go zapobiegając jego zniszczeniu.
Kolejnej przebudowy pałacu dokonała w XVIII w. Maria z Wesslów Sobieska. W 1731 r. żona króla Jana III Sobieskiego założyła tu główną rezydencję i okazały dwór. Rozpoczęła również przebudowę dotychczasowego zamku w okazały pałac. Nakazała wzbogacić mury renesansowymi filarami i rzeźbami oraz zleciła wykonać wspaniały taras. Wówczas zniwelowano od strony wschodniej bastiony umożliwiając tym samym założenie ogrodu włoskiego i parku z fontanną. Dobry czas, jakim dla pilickiego majątku okres panowania na nim Marii Sobieskiej skończył się w 1751 r. Wówczas to bowiem przekazała ona go swojemu bratankowi – Teodorowi Wesslowi i opuściła. Niestety ten zadłużył majątek do tego stopnia, że został on rozdzielony na 86 wierzycieli. W 1795 r. wraz z III rozbiorem Polski pałac znalazł się w zaborze pruskim i przypadł pod zarząd Bankowi Berlińskiemu, który w 1802 r. sprzedał Pilicę Teodorze Kownackiej. Później właścicielami zamku byli kolejno: ponownie Bank Berliński, Józefa Skorupkowa i Zefiryn Ratomski. W 1851 r. majątek trafił w ręce Chrystiana Augusta Moesa, który zmodernizował pałac, ratując go od ostatecznej ruiny. W 1874 r. Moesowie odsprzedali pałac Leonowi Epsteinowi, który w 1876 r. obłożył część fortyfikacji wykładzinami z cegły i ozdobił eklektycznymi wieżyczkami oraz odnowił i upiększył zabytkową budowlę. W kolejnych latach zespół pałacowy zmieniał ponownie swoich właścicieli. W czasie wojny stał się ważnym miejscem dla okupanta, który ulokował tu swoje oddziały, przetrzymywał w lochach więźniów i rozstrzeliwał ich zwykle pod murami bastionowymi.
Po wojnie w pałacu mieściły się sale lekcyjne, później swoją siedzibę miało tutaj Towarzystwo Gniazd Sierocych w Krakowie.
W 1989 r. kompleks pałacowy stał się własnością Barbary Piaseckiej-Johnson, która zamierzała szybko zakończyć rekonstrukcję i konserwację obiektu, chcąc tutaj utworzyć swoją rezydencję oraz udostępnioną do zwiedzania galerią malarską. Niestety do realizacji tych planów nigdy nie doszło.
Źródło: peuk.fiiz.pl
