Dworek Jana Matejki w Krzesławicach (Kraków)
Dworek Jana Matejki w Krzesławicach – Muzeum Pamiątek po Hugonie Kołłątaju i Janie Matejce – staropolski dworek wystawiony w 1826, którego obecnym właścicielem jest Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Jest to typowa parterowa rezydencja wiejska z dobudówką mieszczącą niegdyś pracownie Jana Matejki. Całość przykrywa dach gontowy, a od frontu dostawiona jest weranda zaprojektowana przez J. Matejkę. Dworek otoczony jest 4-hektarowym parkiem. Od 1966 pełni funkcję muzeum, które poświęcone jest twórczości Jana Matejki, a jedna z sal przypomina innego wybitnego mieszkańca Krzesławic, Hugona Kołłątaja.
Źródło: wikipedia.pl
Pierwszymi znanymi właścicielami Krzesławic byli rycerze z rodu Gryfitów. W 1198 podarowali oni te dobra zakonowi bożogrobców w Miechowie, a pod koniec XVIII w. majątek trafił w ręce Akademii Krakowskiej. W 1788 tytułem emfiteuzy wszedł w jego posiadanie ówczesny rektor tej uczelni Hugo Kołłątaj (1750–1812). Wystawiony przez niego dwór stał w miejscu, gdzie dziś znajduje się latarnia koło parkingu. Budowla ta już nie istnieje. Gdy zbudowano nowy dwór pełniła funkcje „kuchni letniej” i została rozebrana w 1918.
Po upadku wojny w obronie Konstytucji 3 maja dwór został Kołłątajowi odebrany i objął go konsyliarz konfederacji targowickiej Karol Głębocki. Jakiś czas mieszkała tu jeszcze matka Kołłątaja, Marianna z Mierzeńskich oraz jego siostra.
Na początku XIX w. dwór zakupili Kirchmayerowie, którzy w 1826 wznieśli obecny dwór. Mieszkał tu Jan Kanty Kirchmayer, a potem dzierżawił te dobra Kazimierz Girtller, który zostawił ciekawe pamiętniki dotyczące terenów obecnej Nowej Huty.
Spokrewniony z Kirchmayerami Jan Matejko zakupił dworek w 1876 za pieniądze ze sprzedaży obrazu Stefan Batory pod Pskowem. W tym okresie dworek został przebudowany i rozbudowany według autorskiego projektu samego artysty. Matejko między innymi dobudował ganek własnego projektu pracownię malarską. W Krzesławicach Jan Matejko stworzył wiele swoich dzieł, głównie portrety i szkice, a także cykl „Dzieje cywilizacji w Polsce”, „Bohdan Chmielnicki z Tuhaj-bejem pod Lwowem”, „Ksiądz Kordecki broniący Jasnej Góry”, „Rzeczpospolita Babińska” (w tle ukazany jest ogród dworski w Krzesławicach), „Bolesław Rogatka i Zofia z Doren”. Tutaj powstał też częściowo obraz „Kościuszko pod Racławicami”. Kopiec po którym jedzie na obrazie Naczelnik znajdował się w tutejszym parku, a do obrazu pozowali miejscowi chłopi (jeden z nich, przedstawiony jako Bartosz Głowacki, zmienił sobie potem nazwisko z Boligłowa na Głowacki).
Po śmierci malarza dworek przeszedł w ręce żony, a następnie syna Tadeusza. Choć Jan Matejko marzył, by Krzesławice stały się siedzibą rodową, to majątek był tak zadłużony, że trzeba go było sprzedać. Trafił on w ręce dawnych plenipotentów Matejki, Cybulskich, a po nich objęła go ich córka Maria Burzyńska, która w 1959 przekazała dworek krakowskiemu Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych.
17 stycznia 1966 w dworku dokonano uroczystego otwarcia muzeum. Znalazły tu miejsce pamiątki po Janie Matejce i Hugonie Kołłątaju, wyeksponowano poczet królów i książąt polskich (autorstwa uczniów J. Matejki Leonarda Stroynowskiego i Zygmunta Papieskiego), utworzono salę dydaktyczną.
Źródło: wikipedia.pl
