Dawny kościół pw. Najświętszego Serca i Nawiedzenia NMP i zespół klasztorny wizytek
Wzniesiony w latach 1731–1752 dawny zespół klasztorny wizytek w Lublinie stanowi ciekawy przykład późnobarokowej architektury zakonnej. W 1826 roku przed fasadą kościoła wznosiła się dwuwieżowa dzwonnica-brama. Kolejne przebudowy w znacznej mierze zatarły architekturę zespołu.
Cały zespół klasztorny wzniesiony jest na planie kwadratu o wymiarach 67 x 67 metrów. Do korpusu przylegają cztery symetrycznie rozmieszczone ryzality o zaokrąglonych narożnikach. Od strony zachodniej przylega połączony parterowym korytarzem budynek tzw. lamusa. Klasztor jest dwukondygnacyjny, o płaskich elewacjach bez artykulacji porządkowej, zwieńczonych zredukowanym belkowaniem, kryty dachami dwuspadowymi.
Kościół umieszczony jest pośrodku fasady północnej zespołu, zamykającej oś ulicy od Krakowskiego Przedmieścia. Jeszcze w 1826 roku przed fasadą kościoła wznosiła się dwuwieżowa dzwonnica-brama, w przestrzeni miasta zastępująca fasadę kościoła.
Dawny kościół, obecnie podzielony na dwie kondygnacje, złożony był z wydłużonej trójprzęsłowej nawy na planie prostokąta oraz węższego prezbiterium na planie kwadratu.
Architektura wnętrz w większości nie zachowała się.
Najlepiej zachowane formy późnobarokowej architektury ma tzw. lamus, pełniący przez niemal dwadzieścia lat w II ćwierci XVIII wieku funkcję kaplicy. Lamus ma plan kwadratu z charakterystycznymi wklęsłymi narożnikami. Obecne okna, za wyjątkiem owalnych okienek w elewacji północnej, są zapewne wtórne, podobnie jak szczyt od strony klasztoru. Zachował się toskański porządek architektoniczny lamusa, z przerwanym, zredukowanym belkowaniem.
Źródło: teatrnn.pl
Wizytki przybyły do Lublina z Krakowa w 1723 roku na zaproszenie Ewy z Leszczyńskich Szembekowej i jej męża Jana, kanclerza wielkiego koronnego, Doroty z Tarłów, jej męża Stanisława Chomentowskiego, wojewody mazowieckiego, oraz jej brata, Jana, wówczas wojewody lubelskiego, w którego lubelskim pałacu zamieszkały do czasu zbudowania pierwszych budynków klasztornych. Jeszcze w 1723 roku zakupiono grunt na klasztor i zaczęto stawianie budynków drewnianych, do których wizytki przeprowadziły się z pałacu Tarłów 2 sierpnia 1725 roku. Budowę murowanego klasztoru rozpoczęto w 1731 roku od zachodniego skrzydła, przy którym zbudowano też tzw. lamus mieszczący kaplicę.
18 lutego 1732 roku drewniany klasztor spłonął. W pożarze zginęło pięć sióstr i siedemnaście osób świeckich.
Skrzydło zachodnie klasztoru, w sąsiedztwie kaplicy, wybudowano w 1734 roku. Ukończoną część klasztoru poświęcił 29 maja tegoż roku ks. Walenty Chlebowski, oficjał lubelski. Pozostałe skrzydła klasztoru oraz umieszczony centralnie między nimi kościół budowano do 1749 roku. W sierpniu prepozyt katedry chełmskiej, ks. Aleksander Trembiński poświęcił kościół ozdobiony sześcioma malowanymi, iluzjonistycznymi ołtarzami. W 1751 roku odbyły się uroczystości związane z beatyfikacją założycielki zakonu, Joanny Franciszki de Chantal. 24 września 1752 roku biskup chełmski, Józef Eustachy Szembek, konsekrował kościół.
W 1767 roku ukończono kapliczkę Chrystusa Frasobliwego, do dziś znajdującą się na osi dawnego kościoła.
Po zdobyciu Lublina w 1809 roku przez wojska Księstwa Warszawskiego, klasztor zamieniono na szpital wojskowy w styczniu 1810 roku. Wizytki zostały przeniesione do zabudowań klasztoru po karmelitach bosych, gdzie przebywały do 1836 roku. Pomimo starań sióstr o zwrot nieruchomości, w 1836 roku rząd, po negatywnej dla wizytek opinii namiestnika Królestwa, Paskiewicza, podjął decyzję o przebudowie kościoła na cerkiew prawosławną. Projekty wykonali Feliks Bieczyński i Ferdynand Konotkiewicz, prace budowlane przeprowadzono w latach 1836–1839. W trakcie przebudowy kościół otrzymał wieżę z przodu fasady oraz pięć kopuł na dachu.
Lubelskie wizytki w 1836 roku przeniesiono do zabudowań pobrygidkowskich, gdzie przebywały do 1882 roku, kiedy to ostatecznie zlikwidowano lubelski klasztor, a ostatnie siostry przewieziono do Warszawy. Ze względu na niemal pięćdziesięcioletni pobyt wizytek w dawnym klasztorze brygidek, zespół ten często określany jest przez lublinian nieściśle jako „powizytkowski”.
Po odzyskaniu niepodległości zdjęto cerkiewne kopuły i rozebrano wieże. W latach 60. XX wieku planowano rozbiórkę całego zespołu, do czego jednak nie doszło. Obecny wygląd zespołowi klasztornemu nadali architekci Tadeusz Michalak i Kazimierz Kwiatkowski podczas remontu na cele kulturalne w latach 1970–1979.
Źródło: teatrnn.pl
