Gmach dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Lublinie
Lokalizacja
Budynek Sądu Okręgowego usytuowany jest przy ulicy Krakowskie Przedmieście 43. Znajduje się w śródmieściu Lublina. Frontem jest zwrócony na południe.
Funkcje
Budynek od samego początku pełni funkcje administracyjne. Początkowo był to Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, później Sąd Wojewódzki, zaś obecnie mieści się w nim Sąd Okręgowy.
Opis budynku
Budynek zbudowany jest na planie prostokąta z nieznacznym ryzalitem znajdującym się na osi od frontu; przed nim mieści się portyk na czterech kolumnach toskańskich. Od tyłu budowli są dwa głębokie ryzality boczne oraz jeden półkolisty. Jest to budynek trójczłonowy, jednopiętrowy i podpiwniczony.
Elewacja frontowa jest trzynastoosiowa, symetryczna i dwukondygnacyjna. Na osi budynku znajduje się płytki ryzalit z tarasem o murowanej tralkowej balustradzie. W jego zwieńczeniu jest attyka z przedstawieniem rzeźbiarskim trzech postaci kobiecych.
Elewacja tylna również jest trzynastoosiowa, symetryczna i dwukondygnacyjna. Po bokach półkolistego ryzalitu mieści się na wysokości pierwszego piętra balkon z żelazną, dekoracyjną balustradą oraz taras z podobną balustradą przedzieloną murowanymi słupkami. Do zachodniego skrzydła budynku na wysokości pierwszego piętra prowadzi dobudowany łącznik. Partia środkowa nie posiada żadnego detalu architektonicznego, z wyjątkiem drugiej kondygnacji, gdzie mamy opilastrowany półkolisty ryzalit.
Elewacja boczna od strony zachodniej jest pięcioosiowa i symetryczna, z kolei od strony wschodniej sześcioosiowa, symetryczna. Na wysokości pierwszego piętra znajduje się balkon z tralkową balustradą.
Budynek sądu jest podzielony gzymsem kordonowym na dwie kondygnacje. Górna kondygnacja zwieńczona jest pasami rustyki i pilastrami o jońskich głowicach, a nad nią mieści się belkowanie. Z kolei parter jest boniowany. Okna parteru znajdują się w prostych obramieniach z nadokiennikami z motywem roślinnym. Z kolei okna na drugiej kondygnacji są zwieńczone gzymsami z trójkątnymi przyczółkami wspartymi na konsolkach.
Wnętrze
Wnętrze budynku jest dwutraktowe, z klatką schodową, hallem oraz korytarzem znajdującymi się pomiędzy traktami. Z kolei skrzydło zachodnie jest dwudzielne, zaś wschodnie ośmiodzielne, z usytuowaną klatką schodową od strony północnej.
Źródło: teatrnn.pl
Na działce, gdzie obecnie znajduje się Sąd Okręgowy przed 1801 rokiem mieściły się stara karczma oraz spichlerz będący własnością Zielińskich. W 1801 roku nieruchomość zakupił Józef Czempiński. Od 1827 roku parcela należała do Xelowskich, zaś od 1839 roku do Przybylskich. Jeszcze w tym samym roku Przybylscy sprzedali działkę Antoniemu i Józefie Kozyrskim. Od 1840 roku była to własność Walentego Dunina, od 1845 – Karola Hińcza, od 1850 – Adama Fritscha i Józefa Plendela. W 1855 roku część nieruchomości należącej do Plendela kupili Justyna Landańska i Teodor Kazimierski, zaś od Fritscha w 1856 roku Kościół ewangelicki. W 1858 roku działkę kupili Józef i Franciszka Przybylscy, od których kupiło ją w 1861 roku Towarzystwo Kredytowe Ziemskie.
Budynek Towarzystwa został wzniesiony w latach 1874–1876 według projektu Juliana Ankiewicza. Jest to typowy dla drugiej połowy XIX wieku przykład obiektu użyteczności publicznej o architekturze pałacowej, z dobrze zachowaną szatą zewnętrzną utrzymaną w stylu eklektyzmu. Od 1925 roku nieruchomość należała do Banku Ziemskiego w Warszawie, zaś od 1934 roku była własnością Skarbu Państwa. W 1949 roku budynek przeszedł generalny remont i stał się siedzibą sądu. W latach 1967–1969 dobudowano część tylną.
W 1971 roku nieruchomość została wpisana do rejestru zabytków. Następnie w latach 1973–1974 przeprowadzono liczne prace remontowe, tj. wykonanie instalacji grzewczej, remont instalacji elektrycznej, uzupełnienie i remont sztukaterii wnętrz, wymianę skrzydeł okiennych, wymianę częściową stropów oraz odnowienie elewacji.
Źródło: teatrnn.pl
