Cmentarz Stary w Płocku
Cmentarz Stary w Płocku to wyjątkowa nekropolia, uznawana za najstarszy nieprzykościelny cmentarz w Polsce. Założony w 1780 roku, jest starszy o dekadę od warszawskich Powązek, z którymi często bywa porównywany. Położony przy alei Floriana Kobylińskiego, na obszarze 2,3 hektara, stanowi nie tylko miejsce spoczynku wielu zasłużonych mieszkańców Płocka, lecz także ważny zabytek historii polskiego cmentarnictwa.
Historia powstania cmentarza
Pod koniec XVIII wieku w Europie zaczęto przenosić miejsca pochówków poza granice miast ze względów sanitarnych. Wzorując się na francuskich rozwiązaniach, także w Płocku w 1780 roku utworzono pierwszy w kraju cmentarz poza miejską zabudową. Pierwszy pochówek odbył się na początku sierpnia tego samego roku. Mimo nowoczesnego podejścia, wielu mieszkańców nie akceptowało nowego miejsca grzebania zmarłych, uważając je za zbyt odległe od świątyń.
Kościół św. Katarzyny i rozwój nekropolii
Około 1790 roku ksiądz Antoni Zdzienicki, prepozyt kolegiaty św. Bartłomieja, ufundował na cmentarzu drewniany kościół św. Katarzyny. Niestety, świątynia nie przetrwała próby czasu – po zniszczeniach i rozbiórce w 1941 roku pozostały po niej jedynie wspomnienia. W XIX wieku cmentarz rozwijał się, ogrodzono go murem, wyznaczono miejsce pochówku dla dzieci nieochrzczonych i stopniowo zapełniano nowe kwatery.
W 1877 roku cmentarz oficjalnie zamknięto, pozwalając jedynie na pochówki w rodzinnych grobowcach. Od tego momentu jego historia na przemian toczyła się między zaniedbaniem a próbami odnowy.
Rewitalizacja i współczesność
Po II wojnie światowej Cmentarz Stary w Płocku stopniowo popadał w ruinę. Dopiero w latach 90. XX wieku rozpoczęto prace porządkowe i rewitalizacyjne. W 1995 roku zarząd nad nekropolią przejęła Kuria Diecezji Płockiej, która rozpoczęła restaurację zabytkowych nagrobków i uporządkowanie terenu. Dziś cmentarz znów jest miejscem pochówków, a jednocześnie cennym zabytkiem.
Od 2000 roku społeczny opiekun cmentarza – Stowarzyszenie „Starówka Płocka” – prowadzi akcję „Ratujmy Płockie Powązki”. Wspólnie z lokalnymi mediami, urzędami i mieszkańcami organizuje coroczne zbiórki funduszy na renowację najstarszych nagrobków. Dzięki tej inicjatywie wiele cennych pomników sztuki sepulkralnej odzyskało dawny blask.
Znane osoby pochowane na cmentarzu
Na terenie cmentarza spoczywają liczne postacie zasłużone dla Płocka i regionu. Wśród nich znajdują się m.in. Antoni Bielak – wojewoda płocki, Aleksander Maciesza – lekarz i działacz społeczny, Antoni Michalski – prezydent Płocka w latach 1919–1926, oraz duchowny i historyk Michał Marian Grzybowski. Znajduje się tu także pomnik ku czci bohaterów powstania styczniowego 1863 roku.
Dziedzictwo i znaczenie historyczne
Cmentarz Stary w Płocku jest nie tylko miejscem pamięci o zmarłych, ale też świadectwem przemian kulturowych i religijnych XVIII i XIX wieku. To tu narodziła się tradycja nekropolii położonych poza miastem – rozwiązanie, które z czasem stało się standardem w całej Polsce.
Dziś Cmentarz Stary w Płocku, często nazywany „Płockimi Powązkami”, pełni rolę symbolu ciągłości historii miasta. Każdego roku odwiedzają go zarówno mieszkańcy, jak i turyści zainteresowani historią i architekturą dawnych cmentarzy.
Cmentarz Stary w Płocku – najstarsza nekropolia w Polsce
Założony w 1780 roku Cmentarz Stary w Płocku pozostaje najstarszym w kraju cmentarzem katolickim. Jego znaczenie historyczne, zabytkowe nagrobki i atmosfera zadumy sprawiają, że jest jednym z najcenniejszych miejsc pamięci narodowej w Polsce.
