Nowy cmentarz żydowski w Prudniku
A-21/77 z 31.03.1977
Na nowym cmentarzu żydowskim w Prudniku spoczywają członkowie rodzin Fränkel i Pinkus, fabrykantów i filantropów, niezwykle zasłużonych dla miasta i jego społeczności, radców miejskich, przewodniczących gminy żydowskiej, założycieli funduszy stypendialnych, fundatorów szpitala, domów pomocy, parku miejskiego. Są wśród nich m.in. Samuel Fränkel, przybyły z Białej założyciel renomowanej fabryki tekstylnej S. Fränkel Tischzeug-, Leinwand- und Frottierfabrik, produkującej głównie bieliznę stołową, realizującej zamówienia od Brazylii po Watykan, społecznik, fundator m.in. nieistniejącej już synagogi, wspierający również działalność prudnickich katolików i protestantów. Jego żona Ernestine i córki, prowadzące działalność charytatywną, synowie Abraham, Albert, Hermann i Emanuel kontynuujący przemysłowe, handlowe i dobroczynne przedsięwzięcia ojca (fundatorzy m.in. parku i łaźni miejskiej). Zięć Samuela Josef Pinkus, współtwórca sukcesów rodzinnej fabryki Fränklów, mecenas i kolekcjoner sztuki, a także jego syn Max Pinkus, założyciel jednej z największych bibliotek śląskich w Europie, fundator wraz z żoną Hedwig szpitala w Prudniku.
Kirkut znajduje się w północnej części miasta, na zachód od dworca kolejowego, w pierzei domów jednorodzinnych. Wejście prowadzi obok d. domu przedpogrzebowego zaadaptowanego na kaplicę zielonoświątkową. Teren cmentarza w kształcie zbliżonym do prostokąta o powierzchni 0,2 ha jest ogrodzony (od frontu oryginalnym kutym ogrodzeniem). Układ cmentarza, przynajmniej częściowo podzielonego na kwatery, jest dziś nieco zatarty przez wiele poprzewracanych nagrobków. Zachowało się na nim ponad 100 nagrobków i grobowców rodzinnych. Mają one formę typową dla sztuki sepulkralnej zasymilowanych, postępowych społeczności żydowskich XIX/XX w. Wystawne grobowce i nagrobki w postaci pionowych stel i pomników wykonane są z marmuru, granitu i piaskowca. Widnieją na nich inskrypcje niemieckie, hebrajskie lub dwujęzyczne. Na nielicznych nagrobkach znajdziemy żydowskie motywy ikonograficzne: gwiazdę Dawida czy dzban z wodą.W zachodniej części cmentarza znajduje się kamienna tablica inskrypcyjna poświęcona pamięci więźniów obozu Auschwitz-Birkenau zamordowanych podczas ewakuacji w styczniu 1945 r. Część nagrobków jest przewrócona i rozbita. Co pewien czas teren cmentarza jest porządkowany. Dom przedpogrzebowy zbudowany został z cegły na planie prostokąta z przedsionkiem od południa. Jednokondygnacyjna bryła zamknięta jest czterospadowym dachem krytym dachówką ceramiczną i zwieńczona okrągłą latarnią przykrytą wielobocznie. Budynkowi nadano neoromańską stylistykę poprzez zamknięte łukiem, uskokowe portale i otwory okienne. Na symetrycznej fasadzie po bokach głównego wejścia znajdują się biforia, a nad każdym okrągłe okno. Wnętrze doświetlają owalne okna w górnej partii ścian bocznych. Elewacje, z wyjątkiem detali architektonicznych (cokołu, opasek okiennych i drzwiowych) są otynkowane. Od północy do domu przedpogrzebowego, który obecnie pełni funkcję chrześcijańskiej kaplicy, dostawiony jest współczesny budynek mieszkalny.
Źródło: zabytek.pl
Cmentarz przy ul. Kolejowej jest drugim znanym z przekazów nekropolii żydowskich w Prudniku. Pierwszy, tzw. stary cmentarz prudniccy żydzi otworzyli w 1541 r. na Górze Piaskowej przy ob. ul. Wiejskiej. Funkcjonował on tylko do 1570 r., gdy cesarz Rudolf II nakazał im opuszczenie miasta w konsekwencji narastających konfliktów gminy żydowskiej z władzami. Odtąd nieliczni starozakonni mieszkający w Prudniku chowani byli na cmentarzu w Białej. Dopiero w 1859 r. odrodzona gmina żydowska nabyła działkę przy ul. Kolejowej (Bahnhofstrase) i rok później założyła na niej kirkut. W kolejnych latach na terenie cmentarza, od strony ulicy powstał dom przedpogrzebowy, w którym od 1990 r. mieści się kaplica Kościoła Zielonoświątkowego. Cmentarz funkcjonował do II wojny światowej.
Źródło: zabytek.pl
