Dwór w Przebendowie
837 z 14.07.1980
Przebendowo – po zachodniej części wsi, na terenie wyniesionym w stosunku do pozostałej części miejscowości, znajduje się dwór z połowy XIX wieku, zabudowania gospodarcze oraz park, który od strony zachodniej opada na stoku, a od strony północnej schodzi skarpą ku strumieniowi. Zieleń parku tworzą zarówno drzewa iglaste /świerki/ oraz liściaste /graby i dęby/. Majątek w latach: 1792 – 1945 stanowił własność rodziny von Wittke. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. Obecnie zespół dworsko-parkowy stanowi własność prywatną – w części wydzierżawiony Wydziałowi Ornitologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Źródło: choczewo.com.pl
Osada wymieniana już w 1402 r. jako własność szlachecka braci Przebando i Slaiko. Parafialna kronika osiecka podawała, że jeszcze w 1490 r. Przebędowo stanowiło jedną część rodziny Przebędowskich, ale w 1527 r. pewne udziały posiadała rodzina Jackowskich.
W 1658 r. właścicielem był Hans Przebędowski (von Prebendow). W późniejszych latach właściciele zmieniali się wielokrotnie, i tak od 1767 r. byli P. G. von Wejher, von Wassow, von Meyer, von Chmieliński.
W 1784 r. w Przebendowie były cztery gospodarstwa chłopskie i dwa zagrodowe.
Dopiero w 1792 roku majątek Przebendowo zakupił Paul Albert von Wittke. Od 1816 r. właścicielem dworu i folwarku jest syn Paula – Emest Ludwig, który zginał tragicznie w 1824 r., a spadkobiercą został jego pięcioletni syn – Beniamin. W 1850 r. dorosły już Beniamin ożenił się. Miał 5 dzieci (dwóch synów – Johana i Alberta). Johan w 1872 r. dostał od swojego wuja duży majątek, z którego dochody pozwalały na budowę nowego dworu w Przebendowie i przebudowę folwarku. Wtedy również zieleń wokół dworu została uzupełniona okazami zamorskimi.
Niestety w 1881 r. Johan zmarł nagle. Majątek przejęła matka, która przekazała go w 1890 r. drugiemu synowi – Albertowi. W tym czasie był to duży i bogaty majątek, z gorzelnią i piekarnią. W 1912 r. powierzchnia majątku wynosiła 561 ha. Wybudowano szklarnie i zaczęto uprawiać nowalijki. W okresie międzywojennym Przebędowo należało do gminy Żelazna. Przebendowo do 1945 r. pozostawało przy rodzinie von Wittke.
Później przejął je Skarb Państwa i utworzono gospodarstwo rolne należące do PGR Żelazno. W dworze zamieszkali pracownicy gospodarstwa. Salę balową przeznaczono na magazyn ziemniaków. Dworek powoli ulegał dewastacji. Aż do 1980 r., gdy budynek i część ziemi nabył prywatny właściciel.
Od 1981 do 2009 roku w dworku mieściła się Stacja Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego. Stacja była jedną z lepiej znanych w świecie ornitologicznym. To tutaj znajdowało się centrum organizacyjne trzydziestu stacji badawczych z całego świata. Od 2011 r. dworek jest siedzibą Fundacji Wspierania Badań nad Wędrówkami Ptaków.
Źródło: gokib.choczewo.com.pl
