Dworek Taszyckich w Rudnikach
A/560/95 z 30.03.1995
Dworek Taszyckich reprezentuje styl klasycystyczny. Główny murowany budynek składa się z dwóch skrzydeł i jest parterowy. Posiada czterokolumnowy portyk. Prawdopodobnie z późniejszego okresu pochodzą dobudowane na planie prostokąta po obydwu stronach piętrowe budynki.
Budynek zabytkowego dworku jest obecnie niestety w bardzo złym stanie, w związku z czym jego wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania. Można jednak bez problemów obejrzeć posiadłość z zewnątrz. Dworek otoczony jest fragmentami mocno zniszczonego dawnego ogrodu dworskiego założonego w stylu angielskim.
Nazwa dworku związana jest z osobą generała województwa krakowskiego, prezesa sądu wojskowego za czasów Księstwa Warszawskiego i prezesa lelowsko-siewierskiej izby wojskowej – Michała Taszyckiego. To on bowiem w 1818 r. umieścił w nim Szkołę Elementarną z pomieszczeniem dla profesora. Szkoła ta funkcjonowała w zabytkowych zabudowaniach do 1940 r. Po II wojnie światowej przeniesiono ją do nowo wybudowanego nieco poniżej dworku budynku, w którym istnieje do dnia dzisiejszego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Jednoklasowa Szkoła Elementarna w Rudnikach została założona 23 listopada 1817 r. przez dziedzica dóbr ziemskich Królestwa Polskiego Michała Taszyckiego, który był właścicielem wsi Rudniki i Nierady w powiecie lelowskim, obwodzie olkuskim w województwie krakowskim oraz wsi Wysokiej i Ciesiółki w powiecie pileckim.
We dworze rudnickim mieściła się rezydencja Taszyckich zwana „Wysoką Pilecką”. Michał Taszycki, rozumiejący potrzebę szerzenia oświaty wśród ludu – włościan, dokonał zapisu notarialnego w Krakowie u notariusza Floriana Choynackiego w dniu 11 listopada 1817 r., że bierze na siebie i swych sukcesorów obowiązek płacenia przez dwór co kwartał sto złotych nauczycielowi (profesorowi ), a dobra jego „Wysoka Pilecka” zobowiązuje się dawać raz na rok 400 zł na pensję nauczyciela i 10 sągów drzewa na opał. Michał Taszycki w 1818 r. wybudował szkołę w Rudnikach z pomieszczeniem dla nauczyciela, któremu na wieczne czasy dał jedną morgę gruntu na ogród. Pragnieniem dziedzica było, aby nauczyciel posiadał wysoki autorytet i spełniał bardzo ważną rolę obok księdza, w uświadamianiu i wychowaniu ludu. Odpis tego aktu podpisany przez dziedzica znajduje się dzisiaj w szkole. Stary budynek szkolny istniał w Rudnikach do 1940 r.
Do dnia dzisiejszego zachowała się także kronika szkolna pochodząca z 1871 r. oraz bardzo stare i ciekawe dokumenty związane z trzyklasową Szkołą Elementarną we wsi Rudniki, z lat 1847–1966. Są to oryginalne dokumenty ręcznie pisane w języku polskim.
Szkoła Elementarna w Rudnikach posiadała 3 oddziały, tj. klasy I, II, III. Budynek szkolny, własność dworu, usytuowany był po lewej stronie drogi wiodącej z Zawiercia do Włodowic, w pobliżu dworku, który po II wojnie światowej zajmował POM Rudniki. Poniżej pomieszczeń dworskich pod skarpą na wydzielonej dużej działce stał murowany (nieistniejący już dzisiaj) budynek szkolny, który był podzielony na dwie części. W połowie znajdowało się mieszkanie z komórką dla nauczyciela, a w drugiej części znajdowała się jedna duża izba, w której odbywała się nauka lekcyjna. Przy szkole istniała działka do dyspozycji nauczycieli. Obsadę pedagogiczną stanowił aż do 1925 r. jeden nauczyciel.
Najwyższą władzę nadzoru oświaty sprawował wówczas Kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego, a na szczeblu guberni nadzór pedagogiczny nad szkołą sprawował Inspektor Szkoły Wyższej Realnej w Kielcach. Bezpośrednim opiekunem rudnickiej szkoły był miejscowy dziedzic dworu w Rudnikach. Była to ważna osoba gwarantująca funkcjonowanie szkoły elementarnej. Warto tutaj dodać, iż właścicielami i dziedzicami dóbr Rudnik byli w 1817 r. p. Zarzycki, w 1851 r. Dziedzic Jaszewski, w roku 1856 Dziedzic Aleksander Trzciński, a w 1862 r. Dziedzic Adam Jabłoński.
Źródło: peuk.fiiz.pl
