Kapliczka Janikowskich (Żeromskiego) w Świętej Katarzynie
Kapliczka Janikowskich (Żeromskiego) w Świętej Katarzynie to jedno z najbardziej nastrojowych i historycznie znaczących miejsc w Górach Świętokrzyskich. Ukryta na skraju Puszczy Jodłowej, w pobliżu klasztoru sióstr bernardynek, łączy w sobie historię miłości, pamięci, patriotyzmu i literatury polskiej.
Architektura
Kapliczka Janikowskich to niewielka murowana budowla o klasycznej, prostokątnej formie, kryta gontowym dachem, co nawiązuje do tradycji świętokrzyskiej architektury sakralnej.
Usytuowana jest na skraju Puszczy Jodłowej, w sąsiedztwie słynnego klasztoru sióstr bernardynek w Świętej Katarzynie, przy popularnym szlaku turystycznym prowadzącym na Łysicę.
Położenie w cieniu starych jodeł i bliskości górskiego potoku nadaje temu miejscu wyjątkową atmosferę ciszy, zadumy i mistycznego piękna.
Kapliczka Żeromskiego – ślad wielkiego pisarza
Kapliczka zyskała swoją drugą, potoczną nazwę – Kapliczka Żeromskiego, po wydarzeniu z 2 sierpnia 1882 roku.
Tego dnia dwaj uczniowie kieleckiego gimnazjum – Stefan Żeromski i Jan Stróżecki – schodzili z Łysicy i zaskoczeni deszczem, schronili się właśnie w tej kapliczce.
W jej wnętrzu Żeromski odczytał na ścianie napis wykonany przez nieznanego powstańca z 1863 roku:
„Szczyt moich cierpień zrównał się z tą górą 1863.”
Pod nim młody przyszły pisarz dopisał własnoręcznie:
„Stefan Żeromski …d 2 sier 1882.”
Choć dziś napis powstańca zatarł się całkowicie, a autograf Żeromskiego ledwo można odczytać, kapliczka zachowała niezwykły ładunek emocjonalny i historyczny, łącząc w sobie pamięć o powstaniu styczniowym z młodzieńczymi latami jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich.
Związek Żeromskiego ze Świętą Katarzyną
Miejscowość Święta Katarzyna położona jest niedaleko Ciekot – rodzinnego majątku Żeromskich, dzierżawionego przez rodzinę pisarza od 1871 roku.
Młody Stefan Żeromski często wędrował po Górach Świętokrzyskich, odwiedzając okolice klasztoru bernardynek, które należały do jego ulubionych miejsc. W późniejszych latach, już jako dojrzały pisarz, wspominał to miejsce w swoim dziele „Puszcza Jodłowa” (1924):
„Przyszła znowu na swe miejsce Polska. Nie zamienili Moskale klasztoru Świętej Katarzyny na koszary konnicy, jak to było w ich planie (...).
Stoi oto wciąż dom boży. Widać ze wszech stron białą jego wieżę w dolinie fiołkowej od lasów (...). Jest jakoby zwornikiem, w jedność ujmującym wielorakie pustkowie.”
Słowa te doskonale oddają duchowy i patriotyczny wymiar Świętej Katarzyny oraz emocjonalny związek Żeromskiego z tym miejscem.
Kapliczka Janikowskich została zbudowana w 1818 roku przez Wincentego Fekleriusza Dysmę Janikowskiego, który ufundował ją ku pamięci swojej zmarłej żony Tekli z Krzywickich. Murowana z kamienia, kryta gontem, miała być nie tylko miejscem modlitwy, ale i symbolem wiecznej miłości oraz żałoby.
Po śmierci fundatora, w 1845 roku, jego ciało zostało złożone właśnie w tej kapliczce, czyniąc z niej swoistą kaplicę grobową rodu Janikowskich.
Obiekt stoi na miejscu dawnego cmentarza, który istniał tu już od 1723 roku, co czyni to miejsce jednym z najstarszych punktów sakralnych w Świętej Katarzynie.
