Dzwonnica gwarków w Tarnowskich Górach
612/66 z 15.04.1966
Dzwonnica Gwarków w Tarnowskich Górach to jeden z symboli Tarnowskich Gór, który przypomina o bogatej górniczej przeszłości tego miasta. Jej historia sięga XVI w. W XIX i XX w. służyła ona pracownikom kopalni dolomitu w kamieniołomie „Blachówka” w Bobrownikach Śląskich, odmierzając godziny szycht. W 1955 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej została przeniesiona do centrum miasta. Zajęła wtedy miejsce dawnego domu zbornego gwarków. Współczesna replika drewnianej dzwonnicy kopalnianej z XIX wieku, znajdująca się w Tarnowskich Górach, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego jako zabytek mający rzekomo pochodzić z XVI wieku.
Dzwonnica w całości wykonana jest z drewna. Jej sercem jest dzwonek szychtowy (najstarszy element dzwonnicy, pochodzący z XVI w.), który znajduje się pod namiotowym dachem pokrytym gontem. Obiekt stoi na podmurowaniu z kamienia wapiennego. Na okalającym go murze widnieje tablica Solidarności, umieszczona tam w piętnastą rocznicę wprowadzenia stanu wojennego.
W ostatnich czasach dzwonnica gwarków otrzymała efektowne oświetlenie, co sprawia, że równie pięknie jak w dzień, prezentuje się również nocą.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Pierwotnie dzwonnica odmierzała pory szychty górników w kopalni kruszców. W późniejszym czasie (XIX w.) przeniesiono ją do kamieniołomu „Blachówka”, znajdującego się w dolomitach, gdzie jej dzwon bił przez niemal sto pięćdziesiąt lat. W 1942 r. przeprowadzono, dzięki inicjatywie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, restaurację tego zabytkowego obiektu. Również za sprawą tego Stowarzyszenia w 1955 r. dzwonnica stanęła na tarnogórskim placu Gwarków.
Dzwonnica gwarków stanowi niejako symbol górniczej historii Tarnowskich Gór. Według legendy, historia miasta sięga 1490 r., wówczas bowiem chłop o imieniu Rybka wyorał z ziemi pierwszą bryłę srebronośnego kruszcu, a to właśnie za sprawą wydobycia rud srebra, cynku i ołowiu rozwinęło się tutaj miasto. Sama nazwa Tarnowskich Gór związana jest również z górnictwem, pochodzi bowiem ona od nazwy wsi Tarnowice (stanowiącej obecnie dzielnicę Tarnowskich Gór) i słowa „gory”, które w języku staropolskim oznaczało kopalnię.
Jeden z najstarszych ośrodków w Polsce, jakim są Tarnowskie Góry, został założony w 1526 r., kiedy to władający wówczas ziemią tarnogórską książę opolsko-raciborski Jan II Dobry – chcąc nakłonić ludność do pracy w kopalniach – ogłosił wolność dla tego obszaru, oznaczającą liczne przywileje dla osób, które zajmowały się gwarnictwem. Akt Wolności Górniczej pociągnął za sobą akt lokacji miasta, które stało się tzw. Wolnym Miastem Górniczym. Już w dwa lata później ogłoszona została pierwsza ustawa górnicza, tzw. Ordunek Górny, która została odkryta w 1928 r. w Muzeum Wrocławskim przez tarnogórskiego historyka Józefa Piernikarczyka. W 1529 r. pierwszy urząd górniczy w Tarnowskich Górach otrzymał od księcia Jana II Dobrego pieczęć i herb, co oznaczało, iż należała do niego również administracja miasta i sądownictwo. Cały wiek XVI zapisał się jako złoty okres tarnogórskiego górnictwa, miasto bowiem było wówczas jednym z największych ośrodków górniczych w całej Europie. Gwarkowie, którzy dzięki przywilejom, zajmowali się także handlem i rzemiosłem, przyczyniali się również w dużym stopniu do panującej prosperity. Na początku XVI w. gwarkowie stawali się przedsiębiorcami, którzy nie pracowali pod ziemią. Ich zadaniem było tylko inwestowanie w powstające kopalnie. Gwarkami stawali się więc książęta, ich urzędnicy, duchowni i szlachta, krakowscy i wrocławscy kupcy. Niekiedy zdarzali się i tarnogórscy mieszczanie, czy nawet chłopi. Gwarkiem tarnogórskim był m.in. kanclerz Królestwa Polskiego Krzysztof Szydłowiecki (w czasach Zygmunta Starego). Gwarkowie zasiadający we władzach miasta tworzyli miejscowy patrycjat, wyróżniający się od pozostałych mieszczan posiadaniem własnego domu. Utrzymywali się najczęściej z zysków z kopalń i hut, w których pracowali najmowani górnicy. Ci ostatni wraz z drobnymi gwarkami, rzemieślnikami i kramarzami tworzyli jednak drugą grupę społeczną.
Źródło: peuk.fiiz.pl
