Obserwatorium Astronomiczne im. Tadeusza Banachiewicza na Lubomirze
Obserwatorium Astronomiczne im. Tadeusza Banachiewicza na Lubomirze – obserwatorium astronomiczne oddane do użytku w 2007 na szczycie góry Lubomir w okolicy wsi Węglówka, w gminie Wiśniowa, w Beskidzie Wyspowym. Zbudowane w miejscu przedwojennego obserwatorium, dzięki inicjatywie wójta gminy Wiśniowa, Juliana Murzyna. Powstało dzięki współpracy z wiodącymi uniwersyteckimi ośrodkami astronomicznymi w Polsce. Przedsięwzięcie, jako projekt „Odbudowa przedwojennego Obserwatorium Astronomicznego – Miasteczko Gwiezdne Lubomir” zostało dofinansowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, budżetu państwa oraz budżetu gminy.
Ważniejsze odkrycia przed wojną
- odkrycie przez Lucjana Orkisza komety C/1925 G1 (Orkisz) (3 kwietnia 1925) – była to pierwsza kometa odkryta przez Polaka;
- współodkrycie przez Władysława Lisa (pracownika gospodarczego obserwatorium) komety C/1936 O1 (Kaho-Kozik-Lis) (17 lipca 1936)
Zniszczenie w czasie wojny
15 września 1944 r. obserwatorium z biblioteką zostało spalone przez Niemców. Sprzęt został przez nich skonfiskowany. Pozostały jedynie fundamenty, które z czasem porósł las.
Obserwatorium współcześnie
22 marca 2003 powstał Komitet Odbudowy Obserwatorium Astronomicznego na Lubomirze. Przewodniczącym komitetu został Julian Murzyn, wójt gminy Wiśniowa, a przewodniczącym zespołu programowego prof. dr hab. Jerzy Kreiner, astronom, dyrektor Instytutu Fizyki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
15 kwietnia 2005 został złożony wniosek o dofinansowanie odbudowy Obserwatorium Astronomicznego w ramach projektu „Odbudowa przedwojennego Obserwatorium Astronomicznego – Miasteczko Gwiezdne Lubomir”. 27 grudnia 2005 Zarząd Województwa Małopolskiego podjął uchwałę o dofinansowaniu budowy obserwatorium. Głównym wykonawcą robót została firma Budostal-5 S.A. w Krakowie.
17 lipca 2006 – w 70. rocznicę odkrycia drugiej komety przez Władysława Lisa – wmurowano kamień węgielny pod budowę. 18 kwietnia 2007 podjęto uchwałę o nadaniu Obserwatorium imienia Tadeusza Banachiewicza. Oficjalne otwarcie Obserwatorium Astronomicznego im. Tadeusza Banachiewicza nastąpiło 6 października 2007.
Gmina Wiśniowa zawarła umowy o współpracy z:
- Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
- Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
- Katedrą Astronomii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
Współpraca ta jest podstawą działania obserwatorium.
Obserwatorium jest wyposażone m.in. w:
- w pełni zautomatyzowany teleskop o średnicy 43,2 cm f/6,7 w kopule o średnicy 5 m, na montażu 10micron GM4000QCI;
- w pełni zautomatyzowana kamera Schmidta o średnicy lustra 35 cm (średnica płyty korekcyjnej – 30 cm, a ogniskowa – 72 cm, światłosiła – f/2,4) w kopule o średnicy 3 m;
- teleskop Schmidta-Cassegraina o średnicy lustra i płyty korekcyjnej 35,6 cm i ogniskowej 391 cm (światłosiła – f/11);
- teleskop Schmidta-Cassegraina o średnicy lustra 20 cm i ogniskowej 203 cm;
- refraktor o średnicy obiektywu 12 cm i ogniskowej 90 cm (f/7,5),
- refraktor o średnicy 8 cm i ogniskowej 48 cm (f/6);
- teleskop Coronado SolarMax 60 (średnica soczewki 6 cm) z 0,5 Å pasmem przepuszczania, przepuszczający jedynie promieniowanie w paśmie emisji wodoru, używany tylko dopokazów Słońca.
Źródło: wikipedia.pl
Wkrótce po objęciu stanowiska dyrektora Obserwatorium Krakowskiego w 1919 profesor Tadeusz Banachiewicz wpadł na pomysł wybudowania zamiejskiej stacji obserwacyjnej. Wybrano szczyt Lubomir (wtedy – do 1932 – zwany Łysiną) dzięki niewielkiej odległości od Krakowa (33 km), statystycznie dobrej pogodzie oraz brakowi źródeł zanieczyszczenia powietrza i świateł w najbliższej okolicy.
Właściciel terenu, książę Kazimierz Lubomirski podarował 10 ha lasu na szczycie góry oraz leśniczówkę na rzecz stacji. Budowę zakończono w 1922 i oddano stację do użytku 2 czerwca. Pierwszym jej kierownikiem został Jan Gadomski.
Początkowo stacja była wyposażona w 2 refraktory: o średnicy 135 mm i o średnicy 76 mm. Znajdowała się tu również stacja meteorologiczna. W obserwatorium nie było prądu elektrycznego ani telefonu. W późniejszych latach zainstalowano kolejny teleskop, o średnicy 115 mm.
Spośród znanych polskich astronomów, w stacji na Lubomirze pracowali – poza Janem Gadomskim – m.in. Lucjan Orkisz, Jan Mergentaler, Rozalia Szafraniec, Kazimierz Kordylewski i Fryderyk Koebcke.
Źródło: wikipedia.pl
Obserwatorium na Lubomirze jest jedynym obserwatorium w Polsce stale udostępnionym (odpłatnie) zwiedzającym. W okresie od kwietnia do listopada (dokładne daty rozpoczęcia i zakończenia sezonu zależą od warunków pogodowych) obserwatorium można odwiedzić w soboty i niedziele w godzinach od 11:00 do 16:00 (wstęp o pełnych godzinach) lub od 10:00 do 15:00 (październik, listopad). Wieczorami (w okresie wiosennym, letnim i jesiennym) odbywają się pokazy nieba (niezbędna rejestracja). Obecnym kierownikiem obserwatorium jest dr Marcin Cikała.
Źródło: wikipedia.pl
