Mur oporowy z basztami w zespole zabudowań huty "Donnersmarck" w Zabrzu
A/255/09 z 07.07.2009
W samym centrum miasta, zaraz obok centrum handlowego „Platan”, na stromej skarpie wyraźnie górują nad miastem ocalałe XIX-wieczne ceglane budynki dawnej huty Donnersmarcków. Po zachodniej stronie zbocze podtrzymywane jest przez również XIX-wieczny mur oporowy, posiadający dwie baszty z klatkami schodowymi i tunel, znajdujący się wzdłuż murów, w środku. Zbudowano go z kamienia i cegieł. Jego długość wynosi ponad 230 m, wysokość ponad 13 m. Jego charakterystycznym elementem są dwie wkomponowane w niego baszty wsadowo-gichtowe o wysokości 14 m, którymi dostarczano wsad do znajdujących się tu czterech wielkich pieców. Całość tego niezwykłego założenia przypomina średniowieczną warownię lub mury francuskiego Carcassonne.
Tajemniczy wygląd, zabytkowy charakter, wreszcie fakt, iż zabudowania dawnej huty „Donnersmack” należą do najstarszych hutniczych obiektów poprzemysłowych na terenie Zabrza – to wszystko sprawia, iż powinny stać się jednym z kluczowych elementów zwiedzania miasta. Niestety, na dzień dzisiejszy nie są jeszcze udostępnione do zwiedzania, aczkolwiek istnieją plany przywrócenia im dawnej świetności.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Rozwój hutnictwa na terenie Górnego Śląskiego na większą skalę rozpoczął się pod koniec XVIII w. Początek hucie Donnersmarcka, w zespole której znajduje się opisywany tutaj zabytkowy mur oporowy, dały uruchomione w 1852 r. dwa wielkie piece do wytopu surówki. W latach późniejszych liczba pieców podwoiła się, wybudowano też odlewnie rur i żeliwa oraz warsztat konstrukcyjny i zakład budowy maszyn.
W 1872 r. huta wraz z koksownią (nieistniejące już Zakłady Koksochemiczne „Concordia”) oraz kopalnią węgla „Concordia” (również nie istnieje) przeszła na własność spółki akcyjnej Donnersmarckhuette. Zakład był wciąż rozbudowywany i unowocześniany. Dla pracowników huty wybudowano w latach 1903–1922 osiedle na Małym Zabrzu. Huta stworzyła też cały zespół budynków i urządzeń socjalnych z kasynem (teatr), biblioteką, szkołą gospodarstwa domowego, krytym basenem i salą gimnastyczną. Obok zakładu powstał Park Hutniczy, który, co warto podkreślić, był pierwszym założeniem parkowym na terenie obecnego miasta. Okres szybkiego rozwoju przedsiębiorstwa zakończył się wraz z I wojną światową. Najgorszym w historii huty był chyba 1926 r., kiedy to po wchłonięciu przez koncern Oberhuetten, unieruchomiono wielkie piece. Inne działy przedsiębiorstwa ograniczały produkcję. Niewielka poprawa koniunktury nastąpiła pod koniec lat 30., przerwał ją jednak wybuch II wojny światowej. Po jej zniszczeniach, zakład udało się odbudować. Do końca lat 90. huta radziła sobie całkiem dobrze, eksportując swoje produkty m.in. do Chin. Pod koniec lat 90. prawie wszystkie wydziały zakładu zostały zlikwidowane, a na ich terenie powstało w 2003 r. Centrum Handlowe „Platan”.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Mur oporowy, podobnie jak pozostałe zabudowania byłej huty „Donnersmarck” nie są udostępnione do zwiedzania. Obiekt można podziwiać z zewnątrz, stanowi on przepiękny element zabrzańskiej panoramy. Czasami jednak organizowane są miejskie wycieczki, które swoim programem obejmują zwiedzanie wnętrz huty „Zabrze”. Informacji o nich należy szukać na stronie Urzędu Miasta lub też w samej hucie „Zabrze” (e-mail:biuro@huta.zabrze.pl lub zarzad@huta.zabrze.pl, tel. (32) 376 30 50 lub (32) 376 30 40).
Źródło: peuk.fiiz.pl
