Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna w Zabrzu

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna to jedno z najbardziej niezwykłych miejsc na mapie śląskiej turystyki przemysłowej. Ta imponująca budowla hydrotechniczna, powstała w latach 1800–1869, była nie tylko sztolnią wodną, ale też podziemnym kanałem transportowym łączącym Zabrze z Królewską Hutą. Dziś, po rewitalizacji, stanowi część Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu i jest dostępna dla zwiedzających w ramach trasy Sztolni Królowa Luiza.

Historia i znaczenie sztolni

Inicjatorem budowy był Friedrich Wilhelm von Reden, wspólnie z Johnem Baildonem – pionierami śląskiego przemysłu. Ich celem było odwodnienie kopalń Królowa Luiza w Zabrzu i Król w Królewskiej Hucie oraz umożliwienie transportu węgla łodziami do hut w Gliwicach. Prace nad sztolnią trwały ponad sześć dekad, co czyni ją jednym z najdłużej realizowanych projektów górniczych w Europie.

Sztolnia miała 14,25 km długości i została wykuta na głębokości około 38 metrów. Wyróżniała się precyzją wykonania i zastosowaniem nowatorskich jak na tamte czasy rozwiązań technicznych. To właśnie dzięki niej możliwe było odprowadzanie wód kopalnianych oraz przewożenie węgla łodziami napędzanymi siłą ludzkich mięśni – unikalne połączenie funkcji hydrotechnicznej i transportowej.

Schyłek i zapomnienie

Z biegiem lat sztolnia traciła swoje znaczenie. Rozwój technologii, w tym parowych pomp odwadniających, sprawił, że system kanałów stał się przestarzały. W drugiej połowie XIX wieku stopniowo zaprzestano transportu węgla, a sztolnia zaczęła pełnić funkcję kolektora ściekowego. W 1953 roku jej wylot został ostatecznie zlikwidowany i zamurowany, a o dawnej potędze przypominał jedynie napis „Glück Auf” – tradycyjne górnicze pozdrowienie.

Rewitalizacja i drugie życie pod ziemią

Pod koniec XX wieku zrodził się pomysł przywrócenia sztolni do życia. Dzięki zaangażowaniu Muzeum Górnictwa Węglowego oraz wsparciu środków unijnych i samorządowych rozpoczęto prace mające na celu jej udostępnienie turystom. Od 2009 roku prowadzono szeroko zakrojone działania konserwatorskie, a w 2018 roku otwarto trasę turystyczną, która stała się jedną z największych atrakcji Zabrza.

Dziś zwiedzający mogą przepłynąć łodzią ponad kilometrowy odcinek podziemnej sztolni, odkrywając jednocześnie unikalne dziedzictwo techniki górniczej. Wyprawa obejmuje również szyb Carnall i chodnik w pokładzie węgla 510, będący najstarszym dostępnym wyrobiskiem tego typu na świecie.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna jako atrakcja turystyczna

Zwiedzanie sztolni to niezwykła podróż w czasie – od epoki rewolucji przemysłowej po współczesność. Połączenie autentycznej infrastruktury górniczej z multimedialnymi ekspozycjami sprawia, że to miejsce zachwyca zarówno dorosłych, jak i dzieci. Trasa turystyczna łączy w sobie elementy edukacji, historii i przygody, a możliwość spływu podziemnym kanałem dostarcza niezapomnianych emocji.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna w Zabrzu stanowi nie tylko symbol przemysłowego dziedzictwa Górnego Śląska, ale też dowód na to, że zabytki techniki mogą z powodzeniem stać się atrakcją na światowym poziomie.