Stalowy Dom w Zabrzu

Eksperymentalna budowla na terenie Zabrza, stanowi unikat na skalę europejską. Została zbudowana w bardzo szybkim tempie w 1927 r. Trwająca zaledwie niecały miesiąc budowa przebiegała w trzech etapach. Najpierw wykonane zostały klasyczne elementy fundamentów, następnie postawiono cztery metalowe ściany, składające się z ośmiu części z wyciętymi otworami okiennymi, które zostały odlane w pobliskiej hucie Donnersmarcka. W końcowym etapie na całość budowli nałożono dach i ocieplono od wewnątrz ściany. W efekcie powstał dwukondygnacyjny budynek, obecnie prawdopodobnie jedyny i najstarszy metalowy budynek w całej Europie. Posiada on piwnicę, a na jego dwóch kondygnacjach znajdują się po dwa mieszkania o metrażu nie przekraczającym 50 m². W każdym mieszkaniu są dwa pokoje, liczące kolejno 22,35 m² i 11,35 m² oraz 15-metrowa kuchnia. 

Przy tej niezwykle szybkiej budowie pracowało jedynie 16 robotników, a powstały wówczas Stalowy Dom dał schronienie czterem rodzinom pracującym w zabrzańskiej hucie „Donnersmarck”. Pełna dokumentacja fotograficzna z budowy pierwszego stalowego domu znajduje się w Muzeum Miejskim w Zabrzu. 
Koncepcja budowy Stalowego Domu polegała zarówno na zastąpieniu tradycyjnych murowanych ścian metalowymi płytami, jak i na szybkiej realizacji projektu oraz funkcjonalności. Założenia te spełniły się, przerastając zapewnie oczekiwania pomysłodawców. Obiekt przetrwał II wojnę światową i do dnia dzisiejszego pełni swoją pierwotną funkcję. 

Architekt tego niezwykłego domu nie jest niestety znany, ale budowla powstała wg koncepcji myśli Esprit Nouveau, której autorem był francuski architekt, urbanista, malarz i rzeźbiarz szwajcarskiego pochodzenia, czołowy przedstawiciel modernistycznego stylu międzynarodowego – Charles-Édouard Jeanneret-Gris, znany szerzej jako Le Corbusier. Jego wszechstronna działalność wpłynęła nie tylko na architekturę, ale także na sztuki plastyczne i urbanistykę. W wieku 29 lat osiadł na stałe w Paryżu, gdzie w 1917 r. otworzył własną pracownię architektoniczną. Od 1919 r. wydawał gazetę artystyczną „Esprit Nouveau” (Nowy duch), w której swoje artykuły o architekturze podpisywał „Le Corbusier”. Razem z Amédée Ozenfantem zapoczątkował nowy kierunek malarski – puryzm. Le Corbusier już w czasie swych pierwszych podróży studialnych zachwycał się klarownością przestrzeni panującą w klasztorach. Klasztorna cela była jedną z inspiracji do stworzenia Pavillon de l'Esprit Nouveau (Wystawa Międzynarodowa w 1925 r. w Paryżu), który zrewolucjonizował architekturę i projektowanie wnętrz. Pawilon ten, a właściwie modelowy jednoprzestrzenny dom jednorodzinny z antresolą i loggią, rozpoczął szerzenie się nowej myśli architektonicznej. 

Stalowy Dom jest czasami określany mianem „konserwy”. Podobne cztery bliźniacze budynki znajdują się na terenie zabytkowego osiedla patronackiego Ballestrema, położonego również w Rokitnicy. Zostały one wzniesione na początku lat 30. XX w. i są zlokalizowane przy ulicy Nowowiejskiego.

Źródło: peuk.fiiz.pl