Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu
A/261/09 z 21.12.1970
Kościół jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu. Należy do najstarszych obiektów sakralnych w województwie śląskim. Pierwotnie został wzniesiony w XIII w. W dzisiejszym wyglądzie kościoła z czasów średniowiecza zachowała się dwuprzęsłowa wczesnogotycka część nawy głównej z XIII w. i prezbiterium.
W wyposażeniu świątyni na uwagę zasługują:
ołtarz główny z barokowym obrazem Wniebowzięcia NMP Francesco Curradiego z XVII w.;
kamienna chrzcielnica;
krypta grobowa rodziny śląskiego rodu magnatów ziemskich i przemysłowych Donnersmarcków (doczesne szczątki czternastu członków tej rodziny przeniesiono po 1810 r. z sekularyzowanego kościoła franciszkańskiego do krypty kościoła pw. Wniebowzięcia NMP);
epitafium Marianny z Gutmanów Hauck;
rzeźby i obrazy, m.in. Wniebowzięcia NMP Bonawentury Emlera z XIX w. (do lat 30. XX w. znajdował się w ołtarzu głównym) i Matki Boskiej Bytomskiej z XV w. oraz Ikona Madonny Bytomskiej namalowana farbami temperowymi na lipowej desce ikona, z ok. 1430 r.
Najczęściej używane wejście do świątyni prowadzi przez kruchtę południową od strony obecnego rynku. Między kościołem a placem położony jest średniowieczny cmentarz parafialny, na którym w II poł. XIX w. ustawiono figury Ukrzyżowania, św. Floriana i św. Barbary autorstwa Hugo Heera. Wejście zachodnie przebito dopiero w XIX w. Według legendy było ono zamurowane od średniowiecza na pamiątkę zamordowania w 1369 r. przez mieszczan księży bytomskich.
Świątynia posiada cztery dzwony. Najstarszy dokument archiwum parafialnego pochodzi z XIV w.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Ziemia bytomska stanowiła pierwotnie jedną parafię z kościołem pw. św. Małgorzaty, z której w 1277 r. odłączono parafię Kamień. Po wzniesieniu nowego grodu bytomskiego przez Mieszka Plątonogiego w 1200 r. powstał kościół i parafia pw. Wniebowzięcia NMP. Kościół został wybudowany prawdopodobnie w 1231 r. w stylu gotyckim, ale pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z 1253 r.
Po raz pierwszy świątynię rozbudowano XIV w., a później po pożarze miasta w 1515 r. Świątynię powiększono wówczas o późnogotycką część zachodnią z wieżą (gwiaździste sklepienie, renesansowe portale, duży krzyż ze szkoły Wita Stwosza) oraz nawy boczne.
W latach 1400–1810 parafia Wniebowzięcia NMP była prepozyturą norbertanów z klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu, która do 1821 r. należała do diecezji krakowskiej.
Od lat 60. XVI w. do 1632 r. kościołem władali protestanci. Pożar w 1675 r. strawił prawie doszczętnie wyposażenie świątyni. Największa przebudowa, nadająca kościołowi styl neogotycki, miała miejsce w latach 1851–1857. Trzy nawy otrzymały nowe zakończenia, prezbiterium wydłużono o jedno przęsło, podwyższono wieżę, przerobiono okna i wejścia, które przybrały cechy charakterystyczne dla neogotyku.
Na skutek działań wojennych w 1945 r. doszło do znacznych uszkodzeń kościoła, który został częściowo pozbawiony dachu. Spłonęła również sygnaturka, a witraże uległy całkowitemu zniszczeniu. 28 stycznia tego samego roku z rąk żołnierza sowieckiego zginął na plebanii wikariusz.
Kolejne przebudowy i remonty odbyły się w latach 1957–1967 (usuwanie szkód górniczych), a także w 2009 r., w którym odnowiono m.in. witraże.
22 października 2006 r. obchodzono 775 rocznicę konsekracji kościoła i erygowania parafii. Uroczystą mszę św. koncelebrowali księża biskupi – Jan Kopiec i Jan Wieczorek.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Od 1990 r. w każdą sobotę w kościele odprawiana jest msza św. w języku niemieckim, jako języka mniejszości narodowych.
