Meczet w Kruszynianach
A-62 z 3.11.1960
Obiekt jest unikalnym w skali kraju przykładem islamskiego, drewnianego budownictwa sakralnego, funkcjonującym do dziś. Ze względu na swoje wybitne wartości historyczne (dzieje i kultura Tatarów polskich) został uznany za pomnik historii.
Meczet w Kruszynianach położony jest w centrum wsi, po wschodniej stronie drogi biegnącej przez miejscowość. Ujęty ogrodzeniem z kamieni polnych wzmocnionych zaprawą, z bramą od zachodu i furtką umieszczoną w północno-zachodnim narożniku muru. Wzniesiony w konstrukcji zrębowej, posadowiony na niskiej kamiennej podmurówce. Założony na rzucie prostokąta, z mihrabem w ścianie południowej i dwoma przedsionkami na rzutach prostokątnych umieszczonymi w elewacji północnej i zachodniej. Prostopadłościenna bryła świątyni nakryta jest wysokim dachem trójspadowym, w kalenicy którego usytuowana jest niewielka, ośmioboczna wieżyczka nakryta blaszanym hełmem cebulastym. W jej zwieńczeniu osadzony na trzonie sierp księżyca. Fasada poprzedzona przedsionkiem z wejściem do babińca, prostokątnym w rzucie, z oknami w ściankach bocznych i dwuskrzydłowymi drzwiami wejściowymi, zwieńczonym odcinkowym szczytem i nakrytym półokrągłym dachem. W górnej części fasada trójosiowa, zwieńczona trójkątnym szczytem ujętym po bokach czworobocznymi wieżami pełniącymi funkcje minaretów. Wieże zwieńczone kopulastymi, ośmiobocznymi, spłaszczonymi hełmami, na których osadzone półksiężyce. Dach świątyni pokryty został gontem, hełmy wież i przedsionki - blachą.
Źródło: zabytek.pl
Meczet w Kruszynianach powstał po 1679 roku, w którym Jan III Sobieski nadał Tatarom ziemie w okolicach Krynek i Sokółki. Pierwsza wzmianka o funkcjonującej tu świątyni muzułmańskiej pochodzi z 1782 roku. Wówczas meczet już istniał (nie wiadomo od jak dawna). Według wizytatora spisującego katolicką parafię kryńską mieszkańcy Kruszynian przywileju na meczet nie okazali, tylko ustnie zeznali, że za konsensem króla Jana III mieli pozwolenie na wybudowanie świątyni. Trudno dokładnie określić z jakiego okresu pochodzi zachowany do dzisiaj obiekt. Wydaje się, że powstał on w wieku XVIII, a fundatorami świątyni byli zapewne Krzeczowscy, jedna z najmożniejszych rodzin tatarskich na tych terenach, posiadająca oprócz Kruszynian też Górkę czy Łużany. W 1846 roku obiekt został gruntownie wyremontowany o czym świadczy wmurowana w fundament tablica. Liczne remonty prowadzone od połowy XIX wieku nie zmieniły jego bryły i materiału, z którego został wzniesiony. Podczas konserwacji wzmacniano fundamenty i wymieniano zniszczone grzybem lub porażone przez owady elementy konstrukcji, ścian, podłóg, szalunku. Część elementów świątyni została zastąpiona nowym materiałem z zachowaniem oryginalnej konstrukcji, podziałów, detali. Podczas II wojny światowej Niemcy umieścili tu szpital oraz zrabowali niezwykle cenne wyposażenie.
Źródło: zabytek.pl
Godziny otwarcia:
- od maja do końca września: 9.00 do 19.00.
- w pozostałych miesiącach, przed przyjazdem należy telefonicznie umówić się z przewodnikiem-administratorem meczetu pod numerem telefonu 502 543 871.
Zwiedzając meczet należy pamiętać o:
- jest to obiekt sakralny, a więc należy zachować należytą powagę,
- przed wejściem do meczetu należy zdjąć obuwie – nakaz religijny,
- osobom pod wpływem alkoholu wstęp do meczetu jest zabroniony – nakaz religijny,
- wewnątrz meczetu zabrania się robienia zdjęć, słuchania muzyki i spożywania alkoholu,
- przebywając wewnątrz meczetu proszę stosować się do poleceń przewodnika.
