Bohoniki i Kruszyniany - meczety i mizary
A-60 z 7.11.1966; A-61 z 31.03.1989; A-62 z 3.11.1960; A-63 z 31.12.1986
Meczety i mizary w Bohonikach i Kruszynianach został uznany za Pomnik Historii rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 października 2012 roku.
Ten Pomnik Historii obejmuje:
- meczet w Bohonikach,
- mizar (cmentarz) w Bohonikach,
- meczet w Kruszynianach,
- mizar (cmentarz) w Kruszynianach.
Stanowią niespotykane nigdzie indziej materialne źródło do dziejów Tatarów Polskich. Są dowodem bogactwa kulturowego i tolerancji religijnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów oraz świadectwem wielowiekowego funkcjonowania społeczności muzułmańskiej w państwie chrześcijańskim i zachowania jej odrębności przy jednoczesnej asymilacji. Podlaskie meczety nie przypominają typowych muzułmańskich domów modlitw z krajów arabskich, ponieważ wznoszący je miejscowi rzemieślnicy, nie znając architektury Wschodu, czerpali wzorce z lokalnych tradycji budowlanych stosowanych w drewnianych kościołach, cerkwiach i synagogach. Orientalizm formy zewnętrznej meczetów w Bohonikach i Kruszynianach przejawia się w cebulastych, spłaszczonych hełmach wieżyczek - pełniących funkcje minaretów - zwieńczonych półksiężycem.
Meczet w Bohonikach usytuowany jest przy drodze, w centrum wsi. Powstał na rzucie prostokąta (z prostokątnym mihrabem - niszą skierowaną w stronę Mekki), w konstrukcji zrębowej, ze ścianami obustronnie szalowanymi. Budynek nakryty jest dachem namiotowym zwieńczonym wieżyczką z cebulastym hełmem i szpicem z motywem półksiężyca. Wejście do meczetu poprzedza ganek w formie daszku wspartego na dwóch słupach. Wewnątrz znajdują się trzy pomieszczenia: sala modlitw mężczyzn, sala modlitw kobiet oraz przedsionek prowadzący do obu sal.
Meczet w Kruszynianach znajduje się w centrum wsi, przy drodze wiodącej na mizar. Jest to budowla wzniesiona w konstrukcji zrębowej, oszalowana, posadowiona na kamiennej podmurówce z kamieni polnych, założona na rzucie prostokąta z mihrabem na ścianie południowej i dwoma przedsionkami na ścianie północnej i zachodniej. Budynek nakryty jest dachem trójspadowym zwieńczonym wieżyczką z cebulastym hełmem zakończonym szpicem z motywem półksiężyca. Elewacja frontowa meczetu (północna) - dwuwieżowa z trójkątnym szczytem.
Mizary w Bohonikach i Kruszynianach (miejsca pochówku ciągle czynne) położone są na wzniesieniach i otoczone murem. Najstarsze części mizarów charakteryzują się obecnością ziemnych mogił z umieszczanymi na ich przeciwległych krańcach dużymi głazami. Głaz większy stawiany był u głowy zmarłego, mniejszy - u jego stóp. Pierwotnie, groby te miały soczewkowaty kształt i obkładano je po obwodzie warstwami kamieni polnych. Obecnie te tradycyjne formy są sukcesywnie odtwarzane.
Źródło: zabytek.pl
Meczet w Kruszynianach powstał po 1679 roku, w którym Jan III Sobieski nadał Tatarom ziemie w okolicach Krynek i Sokółki. Pierwsza wzmianka o funkcjonującej tu świątyni muzułmańskiej pochodzi z 1782 roku. Wówczas meczet już istniał (nie wiadomo od jak dawna). Według wizytatora spisującego katolicką parafię kryńską mieszkańcy Kruszynian przywileju na meczet nie okazali, tylko ustnie zeznali, że za konsensem króla Jana III mieli pozwolenie na wybudowanie świątyni. Trudno dokładnie określić z jakiego okresu pochodzi zachowany do dzisiaj obiekt. Wydaje się, że powstał on w wieku XVIII, a fundatorami świątyni byli zapewne Krzeczowscy, jedna z najmożniejszych rodzin tatarskich na tych terenach, posiadająca oprócz Kruszynian też Górkę czy Łużany. W 1846 roku obiekt został gruntownie wyremontowany o czym świadczy wmurowana w fundament tablica. Liczne remonty prowadzone od połowy XIX wieku nie zmieniły jego bryły i materiału, z którego został wzniesiony. Podczas konserwacji wzmacniano fundamenty i wymieniano zniszczone grzybem lub porażone przez owady elementy konstrukcji, ścian, podłóg, szalunku. Część elementów świątyni została zastąpiona nowym materiałem z zachowaniem oryginalnej konstrukcji, podziałów, detali. Podczas II wojny światowej Niemcy umieścili tu szpital oraz zrabowali niezwykle cenne wyposażenie.
Źródło: zabytek.pl
Godziny otwarcia:
- od maja do końca września: 9.00 do 19.00.
- w pozostałych miesiącach, przed przyjazdem należy telefonicznie umówić się z przewodnikiem-administratorem meczetu pod numerem telefonu 502 543 871.
Zwiedzając meczet należy pamiętać o:
- jest to obiekt sakralny, a więc należy zachować należytą powagę,
- przed wejściem do meczetu należy zdjąć obuwie – nakaz religijny,
- osobom pod wpływem alkoholu wstęp do meczetu jest zabroniony – nakaz religijny,
- wewnątrz meczetu zabrania się robienia zdjęć, słuchania muzyki i spożywania alkoholu,
- przebywając wewnątrz meczetu proszę stosować się do poleceń przewodnika.
