Gr. boj. "Maciejkowice" - 4. Schron łącznicy telefonicznej

Schron łącznicy telefonicznej znajdujący się przy grupie bojowej "Maciejkowice", to mało znany, lecz niezwykle ważny element systemu obronnego OWŚ. Choć nie imponuje rozmiarami i nie dysponował uzbrojeniem, pełnił kluczową funkcję w zapewnieniu łączności pomiędzy obiektami bojowymi i stanowiskami dowodzenia.

Rola i budowa schronu łączności

Obiekt ten zaprojektowano jako niewielki schron dla jednego żołnierza obsługującego centralę telefoniczną. Wewnątrz prawdopodobnie znajdowała się drewniana łącznica z ręczną obsługą, umożliwiająca komunikację kablową na terenie całego punktu oporu. Schron nie był wyposażony w system wentylacyjny ani strzelnice – jego ochrona ograniczała się do lekkich metalowych drzwi i broni osobistej łącznościowca.

Choć z pozoru niepozorny, był to jeden z najważniejszych elementów infrastruktury OWŚ, odpowiadający za sprawną wymianę informacji w warunkach bojowych.

Odkrycie schronu – przypadek i doświadczenie

Historia ponownego odkrycia schronu zaczyna się w sierpniu 2013 roku. Jedne z członków stowarzyszenia Pro Fortalicium – przemierzając Maciejkowice, zauważył ślady świeżych prac ziemnych prowadzonych przez firmę Vimex S.A. Jego uwagę przykuły porzucone kostki brukowe i wystający spod ziemi betonowy strop. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu od razu rozpoznał charakterystyczny "wojenny beton".

Po konsultacji z Dariuszem Pietruchą oraz Melchiorem Barszczem ze stowarzyszenia Pro Fortalicium, potwierdzono, że znalezisko to z dużym prawdopodobieństwem komora kabli telefonicznych – zagubiona na dziesięciolecia pod warstwą przemysłowych odpadów.

Formalności i próby ratowania obiektu

29 sierpnia 2013 roku odbyła się wizja lokalna z udziałem miejskiego konserwatora zabytków, przedstawiciela firmy oraz członków Pro Fortalicium. Wstępne ustalenia dotyczyły możliwości przeniesienia schronu – m.in. poprzez jego wykopanie i relokację w bezpieczne miejsce.

6 września 2013 r. rozpoczęto prace odkrywkowe, jednak napotkano na trudności techniczne – m.in. ograniczony zasięg koparki i brak środków finansowych. Choć rozważano różne scenariusze ratowania obiektu, ostatecznie doszło do impasu pomiędzy miastem a firmą odpowiedzialną za budowę drogi. Schron pozostał w pierwotnym miejscu, a teren wokół znów zarósł dziką roślinnością.

Kolejne badania i oczyszczenie wnętrza

Mimo niepowodzenia z relokacją, członkowie Pro Fortalicium nie porzucili obiektu. 22 marca 2019 r. przeprowadzono prace porządkowe wewnątrz schronu. Niestety, z oryginalnego wyposażenia nie pozostało nic – metalowe elementy dawno padły łupem złomiarzy.

W maju 2020 r. przeprowadzono badania infrastruktury kablowej. Potwierdzono obecność czterech kabli telefonicznych:

• 30-parowego kabla do schronu dowodzenia na Wzgórzu Redena w Chorzowie,

• 20-parowego kabla do komory w Michałkowicach (Siemianowice Śląskie),

• 10-parowego kabla do punktu oporu „Łagiewniki” w Chorzowie,

• 10-parowego kabla do schronu nr 1 w Maciejkowicach (grupa bojowa „Maciejkowice”).

Znaczenie i przyszłość schronu

Mimo braku widocznych walorów turystycznych, schron łączności telefonicznej w Chorzowie-Maciejkowicach jest unikalnym i dobrze zachowanym przykładem polskiej myśli fortyfikacyjnej z lat 30. XX wieku. Jego wartość wynika nie tylko z funkcji, jaką pełnił w ramach OWŚ, lecz również z rzadkości zachowanych obiektów tego typu.

Dziś schron pozostaje ukryty wśród dzikiej roślinności, czekając na lepsze czasy i być może – w przyszłości – pełniejsze zagospodarowanie i udostępnienie turystom.

Schemat schronu

Rys. Schemat schronu łącznicy telefonicznej grupy bojowej "Maciejkowice".

Źródło: fortyfikacja.pl