Dwór w Dobieszowicach

Dobieszowice, leżące obecnie w gminie Bobrowniki w powiecie będzińskim, istniały prawdopodobnie już na początku XIII wieku. Ziemia siewierska, w której leżały Dobieszowice, do 1443 roku była własnością książąt śląskich, potem, do 1790 r. stanowiła biskupie księstwo siewierskie, po czym przyłączono ją do Rzeczypospolitej. Wieś stanowiła dobra szlacheckie, a jej kolejnymi właścicielami byli: Tarnowscy, Florian Chrząstowski, Hynek Bruntalski, Jaroccy, Frankenbergowie, Piegłowscy, Zalassowscy i Józef Psarski, Jakubowscy, Hencklowie von Donnersmarck.

Późnorenesansowy dwór, usytuowany na wzgórzu w Dobieszowicach, zbudowano na rzucie kwadratu, z kamienia łamanego, a następnie otynkowano. Elewacje, z wyjątkiem zachodniej, są czteroosiowe. Budynek posiada czterospadowy, łamany dach zwany polskim, pokryty gontem. Dwupiętrowy i podpiwniczony dwór przypuszczalnie liczył sobie niegdyś o jedną kondygnację więcej, być może jednak była to jedynie ozdobna attyka. Zbudowany został najprawdopodobniej nie później niż w I połowie XVI wieku, być może przez Jarockich herbu Rawicz, władających Dobieszowicami od 1533 r. do drugiej lub trzeciej dekady XVII w. Według nieudokumentowanych przekazów zbudowano go na miejscu średniowiecznego dworu modrzewiowego, który spłonął. Przez stulecia był wielokrotnie przebudowywany – dość radykalnie układ wnętrz przekształcono w XIX wieku, gdy jego właścicielami byli Donnersmarckowie - słynny ród śląskich magnatów przemysłowych i posiadaczy ziemskich, którzy swą główną rezydencję posiadali w niedalekim Świerklańcu. Budowla zachowała nieliczne renesansowe detale architektoniczne. Należy do nich przede wszystkim kamieniarka okienna i drzwiowa. W piwnicach dworu zachowały się sklepienia kolebkowe, sklepienia krzyżowe na parterze, a w górnych pomieszczeniach - stropy zbudowane z belek.

Przez mieszkańców Dobieszowic gmach nazywany był dworem, dworkiem, belwederem, a nawet ... zamczyskiem. Według legendy połączony był podziemnym korytarzem ze świerklanieckim pałacem Donnersmarcków, leżącym kiedyś o 6 kilometrów na północny zachód od Dobieszowic. Ostatecznie w piwnicach dworu odkryto wejście do wykutego w skale tunelu. Była to najpewniej tzw. "wycieczka" - tajemne wyjście awaryjne dla mieszkańców, na wypadek oblężenia, być może świadczące o pierwotnym, obronnym charakterze budynku.

Dwór od 1953 roku jest wpisany do rejestru zabytków. W latach 1955-1961 usiłowano poprawić stan budynku m.in. wymieniając elementy dachu. W końcu lat sześćdziesiątych XX w. wykonano inwentaryzację dworu w Dobieszowicach. Obiekt znajdował się wtedy „w stanie daleko posuniętego zniszczenia na skutek zawilgocenia i zagrzybienia, mury magistralne korpusu pozbawione większości tynków wykazywały niebezpieczne konstrukcyjnie wybrzuszenia (…), zaś dach nad korpusem głównym posiadał niekompletną więźbę i częściowo uszkodzone pokrycie gontowe.” W latach 1973 – 1975 przeprowadzono kapitalny remont zabytku. Obecnie jest on siedzibą filii Gminnego Ośrodka Kultury - w jego stylowych wnętrzach na parterze umieszczono salę ślubów i salę posiedzeń, zaś na piętrze – bibliotekę. W roku 2008 stało się zadość kilkuletnim prośbom i staraniom Stowarzyszenia „Brynica” z Dobieszowic o nocne oświetlenie elewacji dworu - Gmina Bobrowniki sprawiła obiektowi nocną iluminację, która znakomicie eksponuje w ciemności piękną, masywną bryłę gmachu. 

Źródło: slaskie.travel.