Zespół uzdrowiskowy w Jastrzębiu-Zdroju
A/1524/93 z 30.04.1993; A/149/05 z 16.08.2005
Zespół uzdrowiskowy stanowi największą atrakcję Jastrzębia-Zdroju, stanowiącą również o jego dawnej tożsamości. Na terenie zabytkowego XIX-wiecznego Parku Zdrojowego wznosi się kilka obiektów, które przetrwały do czasów współczesnych i pełnią dzisiaj przeróżne funkcje, poczynając od sakralnych, przez kulturalne na hotelowych kończąc. Do najważniejszych budowli należą:
budynek pijalni wód z 1861 r., obecnie kawiarenka;
dom zdrojowy, wzniesiony w 1862 r., pełniący obecnie funkcje kulturalne;
muszla koncertowa z 1862 r.;
zespół łazienek, w tym: Łazienki I z 1865 r., Łazienki II z 1912 r., w których obecnie mieści się Galeria Historii Miasta i Łazienki III z 1920 r.;
dom uzdrowiskowy z końca XIX w. i klasztorek, pełniące obecnie funkcje sakralne;
Betania III z 1905 r., obecnie hotel „Dąbrówka”;
„Masnówka” z 1912 r., obecnie siedziba biblioteki.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Jastrzębie-Zdrój zawdzięcza swój rozwój odkryciu solanki jodowo-bromowej podczas wierceń w 1859 r. prowadzonych w poszukiwaniu węgla przez właściciela Jastrzębia Dolnego Emila von Schliebena. Historia jastrzębskiego uzdrowiska zaczęła się więc na początku lat 60. XIX w. W 1861 r. Jastrzębie Dolne wykupił hrabia Feliks von Koenigsdorff i rozpoczął budowę obiektów leczniczych. Pierwszym z nich był budynek Łazienki I wzniesiony w 1861 r., a drugim Dom Zdrojowy. W początkowym okresie swego funkcjonowania w uzdrowisku leczyła się głównie polska szlachta, jak również zamożni Niemcy.
W wyniku prowadzonych w latach 1864–1866 wojen, rozwój uzdrowiska został zahamowany, w związku z czym w 1868 r. hrabia Koenigsdorf sprzedał Jastrzębie Dolne wraz ze Zdrojem Spółce Akcyjnej Actien Commandit Gesellschaft reprezentowanej przez kupca Eugeniusza Heimanna z Wrocławia. Wówczas to rozpoczął się okres najpierw powolnego, a później szybszego upadku zdrojowiska. Wszystko zmieniło się jednak pod koniec XIX w., kiedy to stanowisko lekarza uzdrowiskowego objął dr Mikołaj Witczak. W 1896 r., dzięki zaciągniętej w domu generalnym sióstr boromeuszek w Trzebnicy, bezprocentowej pożyczce, zakupił uzdrowisko o łącznej powierzchni ok. 240 ha wraz z Parkiem Zdrojowym i zaczął go przekształcać z zakładu kąpielowego w uzdrowisko dla dzieci chorych na reumatyzm. Sławę, którą uzdrowisko dziecięce z biegiem upływającego czasu osiągnęło, wzmacniały istotnie dobre wyniki w leczeniu dzieci za pomocą solanki jodowo-bromowej.
W 1918 r. dr Mikołaj Witczak sprzedał uzdrowisko niemiecko-austriackiemu Towarzystwu Zdrojowemu, a w 1922 r. Jastrzębie-Zdrój zostało przejęte przez administrację polską. W tym samym roku synowie dr Witczaka – Mikołaj i Józef – odzyskali kurort i nastał czas jego największej świetności.
W latach 1922–1938 dzięki dynamicznemu rozwojowi i rozbudowie uzdrowiska, Jastrzębie-Zdrój stało się największym uzdrowiskiem w województwie.
W 1939 r. uzdrowisko przeszło pod administrację niemiecką i zostało zamienione na szpitale i pomieszczenia biurowe. Po 1945 r. przystąpiono jednak do odbudowy uzdrowiska, a w rok później wróciło ono w posiadanie braci Witczaków. W 1947 r. Dom Zdrojowy wraz z 80% uzdrowiska został przejęty pod zarząd Ministerstwa Zdrowia. W kolejnych latach poszczególne obiekty uzdrowiska zostały odrestaurowane, do użytku w 1961 r. został również oddany zwierzyniec. Niestety, w wyniku prowadzonej na terenie Jastrzębia-Zdroju od lat 60. intensywnej działalności górniczej, zanikły źródła solankowe, w związku z czym w 1994 r. uzdrowisko zakończyło swoją działalność, a poszczególne jego obiekty zostały przystosowane do pełnienia różnych funkcji.
Źródło: peuk.fiiz.pl
