Grodzisko kultury łużyckiej w Jaworznie
Opis
Grodzisko w Jaworznie jest jednym z wielu istniejących niegdyś w tych okolicach silnych umocnień drewnianych, pełniących prawdopodobnie zarówno rolę mieszkalną, jak i strażniczą. Powstało ono, jak na obiekt obronny przystało, na wzniesieniu o nazwie Grodzisko, którego wysokość wynosi 351 m n.p.m. Jest to obiekt typu wyżynnego, pierścieniowatego. Zamieszkiwała je niegdyś ludność kultury łużyckiej zaliczana do tzw. podkrakowskiego skupiska osadniczego.
Grodzisko składa się z obszaru mieszkalno-gospodarczego w kształcie koła o średnicy ok. 100 m, który otoczony jest podwójnym wałem umocnionym kamieniem. Wał zewnętrzny ma przebieg pierścieniowaty. Po stronie południowo-zachodniej jego zarysy przechodzą w ostro zarysowaną krawędź wypłaszczenia wierzchołkowego. Słabo widoczny i dużo niższy wał zewnętrzny przypomina w swoim kształcie podkowę. Przecina on łagodne stoki wzniesienia po stronie wschodniej i północnej, kończąc się przy stromych stokach po stronie zachodniej i południowej. Wysokość wału wewnętrznego dochodzi do ok. 1,5 m, natomiast wału zewnętrznego nie przekracza kilkudziesięciu centymetrów. Zbudowane z kamienia wały założono w odległości o ok. 10 m od siebie. Pierwotnie materiałem budowlanym było zapewne również drewno. Przypuszczać należy, iż konstrukcje drewniane uległy zniszczeniu w czasie pożaru. Tezę tę potwierdza obecność dużej ilości przepalonych kamieni w obrębie obwałowań. Oczywiście funkcje obronne spełniało także samo położenie grodziska, do którego dostęp był utrudniony z uwagi na stromy charakter terenu.
Jaworzańskie grodzisko, otoczone dzisiaj sosnowymi drzewami, można jedynie dostrzec z uwagi na porastające je drzewa liściaste i krzewy. Dzięki temu wygląda ono pięknie jesienią i zimą. Pomimo iż z samej budowli praktycznie nic nie pozostało, jest to z pewnością miejsce godne odwiedzenia, owiane tajemnicą, bardzo stare. Jeśli bowiem prawdą jest, iż jego historia sięga czasów kultury łużyckiej, jest ono jednocześnie najstarszym materialnym dowodem na funkcjonowanie tutaj prehistorycznej osady. Potwierdza także hipotezę, iż obronne walory obszaru Jury Krakowsko-Częstochowskiej wykorzystywane były na długo przed nastaniem okresu średniowiecza i wzniesieniem tutaj słynnych warowni Kazimierza Wielkiego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
Jura Krakowsko-Częstochowska obfituje w wiele obiektów, które powstawały przed setkami lat z uwagi na doskonale walory obronne jej ukształtowania terenu. Zaletę tego obszaru dostrzegli bowiem już ludzie zamieszkujący pobliskie tereny w czasach prehistorycznych. Dlatego też obszar jurajski to dzisiaj „raj dla archeologów”, którzy w czasie prowadzonych badań znajdują wiele zabytków kultury dawnej. To również właśnie z tych okolic pochodzą najstarsze w Polsce znaleziska archeologiczne. Początkowo ludność zamieszkująca Jurę Krakowsko-Częstochowską mieszkała w charakterystycznych dla jej krajobrazu jaskiniach, stanowiących doskonałe schronienie i punkt obronny. Od okresu średniowiecza zaczęły się tutaj pojawiać początkowo prymitywne, później już bardziej wykształcone umocnienia tychże jaskiń, a później także wały, fosy, mury, etc. Ostatecznie przyjęły one kształt drewnianych średniowiecznych grodów, które stanowiły doskonałe punkty mieszkalno-obronne, a później przekształciły się w jeden z najbardziej znanych systemów obronnych Polski – czyli wzniesione z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego w II poł. XIV w. Orle Gniazda.
Badania na terenie grodziska w Jaworznie zostały po raz pierwszy przeprowadzone w 1906 r. Ostatnie miały zaś miejsce w 1966 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
