Grodzisko na Górze Zamkowej w Będzinie

„Obecna Góra Zamkowa zamieszkiwana była już przez ludność kultury łużyckiej (V okres EB/HC) u schyłku epoki brązu i we wczesnym okresie epoki żelaza. 

Na ślady osady łużyckiej z V okresu epoki brązu i okresu halsztackiego natrafiono, podczas badań archeologicznych prowadzonych w 1991 r. na północnym zboczu wzgórza. Niewielka powierzchnia wykopu sondażowego nie pozwoliła jednak na uchwycenie zarysu jakichkolwiek obiektów, które mogą się tam znajdować.

Około IX w. na wzgórzu zamkowym w miejscu warownym z natury istniało grodzisko. Widać to nie wystarczyło, bo już pod koniec tego stulecia lub w początkach następnego wzniesiono tu pierwszy system obronny. Składał się z wału i fosy.  
Fosa wcina się głęboko w skaliste podłoże, natomiast wał usypany był z ziemi podciągniętej z wnętrza grodu, jedynie podnóża umocnione miał wapieniami i to nie wyłupanymi ze złoża, ale zbieranymi z powierzchni otoczakami. To zdaje się świadczyć, że na fosę pogłębiono jedynie naturalne obniżenie terenu istniejące tu wcześniej, pozostawiając charakterystyczne „schodki" wszędzie tam, gdzie wapień był twardszy, a wał usypano nad jego krawędzią.  
Usypisko mieściło się pomiędzy dwoma pasami umocnień kamiennych i liczyło 6 m szerokości. Na koronie wału natrafiono po stronie fosy na warstwę ziemi silnie przepalonej na kolor czerwony. Świadczyć to może, że ponad tym miejscem wznosiła się konstrukcja drewniana wieńcząca wał, która wraz z nim stanowiła obronę grodu. 

Opisywana pierwsza linia obronna stała się z jakichś powodów niepotrzebna w początkach XII w., kiedy to zniwelowano ją i założono w tym miejscu cmentarz. Wiadomo, że wcześniej spłonęła, a dziś szczątki wału rozsypane są pasem o szerokości 12 m i miąższości nieco ponad metr.  
Na dnie odkrytej fosy natrafiono na nienaruszone warstwy ziemi zawierające pokaźną ilość fragmentów naczyń z IX i X w. W bezpośrednim pobliżu wału znaleziono kilka przedmiotów mających funkcję datującą. Były to: ostroga z zaczepami odgiętymi na zewnątrz z IX–X w., srebrna zausznica mająca liczne analogie wśród ozdób z IX-wiecznych cmentarzysk morawskich, ołowiane okucie końcówki pasa z ornamentem pochodzącym z kręgu motywów sztuki karolińskiej oraz żelazna misa śląska datowana na IX–XI w. Z cmentarzyska wydobyto m.in. średnich i dużych rozmiarów kabłączki skroniowe, pierścienie, paciorki z XII – 1 poł. XIII w.  
Wydaje się, że wtedy osadnictwo przeniosło się na zachodni cypel wzgórza w pobliże rzeki Przemszy do nowego grodu zastąpionego w XIV w. kamiennym zamkiem. 

Znacznie dłużej służyła mieszkańcom grodu druga linia obronna założona 50 m na wschód od opisywanej wcześniej. Badania wykazały, że są to pozostałości dwóch wałów obronnych nawarstwionych jeden na drugi. Pierwszy wał powstał, jak wskazują analizy: dendrochronologiczna i metodą węgla C14 zwęglonych resztek drewna, pod koniec X w.  
Wał usypano z gruzu wapiennego pochodzącego z drążenia poprzedzającej go fosy. Aby ustabilizować ten sypki materiał odgraniczono go od wnętrza grodu parkanem z wkopanych pionowo dębowych bali, pomiędzy którymi zamocowano poziome belki. Również w samym usypisku tkwiły na różnych poziomach pasma poprzecznie ułożonych belek. Na tym wapiennym jądrze o miąższości 2 m usypano i utwardzono płaszcz ziemny gruby na ponad 1 m. Na jego powierzchni wzniesiono jakąś konstrukcję drewnianą, z której zachowały się jedynie pasma belek umocnionych głazami wapiennymi, ułożonych wzdłużnie na koronie wału. Konstrukcja ta spłonęła, być może w trakcie najazdów mongolskich i zsypała się do wnętrza grodu. Wał naprawiono nadsypując na te zgliszcza półtorametrową warstwę ziemi o kolorze czerwonobrunatnym pochodzącą z wnętrza grodu, stanowiącą być może efekt porządków po pożarze przed odbudową.  
Nowy wał był gotowy przed trzecią ćwiercią wieku XIV i także posiadał jakąś konstrukcję drewnianą na koronie, o czym zdaje się świadczyć warstwa popiołu u jego podnóża. Datowanie podpowiada żelazna ostroga z gwiazdką znaleziona w tymże popiele.”