Wieża spadochronowa w parku im. T. Kościuszki w Katowicach
A/1515/93 z 26.02.1993
Wieża spadochronowa jest ciekawym obiektem technicznym, ale jej znaczenie związane jest przede wszystkim z rolą, jaką odegrała ona w obronie Katowic w 1939 r. Stalowa konstrukcja była niegdyś wykorzystywana do początkowego szkolenia lotniczego i szkolenia skoczków spadochronowych. Stanowi ona także owiany legendą punkt obrony Katowic, skąd w pierwszych dniach II wojny światowej harcerze mieli stawić opór wkraczającym do miasta oddziałom Wehrmachtu. Obecnie jest pomnikiem poświęcony obrońcom Katowic, poległym i zamordowanym przez Niemców w 1939 r.
Z technicznego punktu widzenia, zgodnie z dokumentacją zachowaną w archiwum Urzędu Miasta Katowice, projekt wieży wykonano w Biurze Technicznym Budowy Mostów w Chorzowie. Pierwotna konstrukcja była znacznie wyższa od dzisiejszej, mierzyła bowiem 62 m wysokości. Na jej szczyt prowadziły schody, wewnątrz znajdował się zaś szyb windowy, w którym kursowała dwuosobowa elektryczna winda. Na szczycie wieży znajdowała się platforma, z której wykonywano skoki. Wokół niej zamontowano balustradę wykonaną z pełnej stali, w której zamontowano drzwiczki. Balustrada obracała się, tak by kierunek, w jakim oddawano skoki można było dostosowywać do kierunku wiejącego wiatru. Spadochron połączony był stalową linką z obracanym wysięgnikiem oraz przeciwwagą, która poruszała się w rurze umieszczonej w osi wieży.
Tak wyglądająca pierwsza wieża została zbudowana w 1937 r. z inicjatywy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W latach 40. postanowiono ją rozebrać, a w jej miejscu stanęła nowa, niższa konstrukcja, będąca przede wszystkim pomnikiem ku czci bohaterskich obrońców Katowic w pierwszych dniach II wojny światowej. U jej stóp znajduje się skromny obelisk z napisem głoszącym „Wieczna cześć i chwała bohaterskim harcerzom, którzy swoje młode życie oddali ojczyźnie w walce z najeźdźca hitlerowskim we wrześniu 1939 roku”. Bohaterską obronę opisał w swojej książce „Wieża spadochronowa” Kazimierz Gołba. Stała się ona kanwą filmu „Ptaki ptakom”.
Na koniec warto dodać, iż przez Katowice biegnie wytyczony przez hufiec harcerski „Szlak Wieży Spadochronowej”, prowadzący przez najważniejsze punkty obrony miasta w 1939 r.
Źródło: peuk.fiiz.pl
W momencie wkroczenia niemieckich wojsk do Katowic w pierwszych dniach września 1939 r. wieża spadochronowa pełniła rolę punktu obserwacyjno-meldunkowego 73. pułku piechoty obsadzonego przez grupę specjalnie przeszkolonych przez wojsko harcerzy. 2 września 1939 r. w południe władze wojskowe zarządziły ewakuację miasta. Rozkaz dotyczył również załóg posterunków wojennej służby pomocniczej. Władzę nad miastem przejęli członkowie katowickiej Komendy Powstańców Śląskich, którzy odmówili opuszczenia go bez walki. Do organizowanych przez nich oddziałów samoobrony zgłosili się także harcerze. Opuszczone przez dotychczasowe harcerskie obsady posterunki objęli inni harcerze, a także powstańcy, wojskowi i cywile. W ten sposób obsadzono została także wieża. Jej obrońcy, ostrzeliwani z niemieckich karabinów maszynowych, długo odpierali atak najeźdźcy. Pokonani zostali dopiero ogniem artyleryjskim. Ich ciała zostały prawdopodobnie zrzucone w akcie zemsty z wieży. Spoczęły one w zbiorowej mogile na cmentarzu komunalnym w Katowicach-Panewnikach.
Obrona wieży pozostaje owiana legendą do dnia dzisiejszego. Jej przebieg nie został bowiem potwierdzony faktami historycznymi. Najbardziej znanym przekazem jest ten przedstawiony w książce Kazimierza Gołby „Wieża Spadochronowa”, która była jednak wielokrotnie podważana, m.in. przez pracowników Instytutu Śląskiego i Uniwersytetu Śląskiego.
Źródło: peuk.fiiz.pl
