Cmentarz żydowski w Sławkowie (Krzykawce)

Cmentarz żydowski w Sławkowie (Krzykawce) to dawna nekropolia sławkowskiej gminy żydowskiej, założona na początku XX wieku przy drodze ze Sławkowa do wsi Krzykawka. Choć pierwotnie był to kirkut przypisany do Sławkowa, obecnie znajduje się już na terenie województwa małopolskiego, w granicach administracyjnych wsi Krzykawka, w gminie Bolesław.

Cmentarz powstał około 1904 roku, gdy wspólnota żydowska ze Sławkowa i Strzemieszyc zakupiła od właściciela miejscowych dóbr, Karola Gaszyńskiego, dwie morgi ziemi pod nową nekropolię. Pierwsze pochówki odbywały się tu jeszcze przed formalnym wykupem działki, o czym świadczą najstarsze nagrobki z lat 1904–1906. Cmentarz otoczono kamiennym murem, a obok wzniesiono dom przedpogrzebowy i mieszkanie dla stróża.

Historia i znaczenie kirkutu

Wśród zachowanych nagrobków można odnaleźć inskrypcje z początku XX wieku, w tym groby Rywki, córki Awrahama Helpnera (1904), oraz Menachema Nachuma, syna Mordechaja Hajdy (1905). W 1928 roku pochowano tu Szulima, pierwszego rabina Sławkowa, nad którego grobem wzniesiono ohel.

Cmentarz był miejscem pochówku dla setek Żydów ze Sławkowa i okolic. W czasie II wojny światowej spoczęli tu także mieszkańcy zamordowani przez Niemców w 1939 roku w rejonie mostu na Białej Przemszy i w Koźle. Ich imiona zostały zachowane w dokumentach — byli wśród nich m.in. Chil Buchszrajer, Nuta Pinkus Buchszrajer, Moszek Dawid Dafner, Chaim Kaplan i Moszek Wajsler.

Losy powojenne i stan obecny

Cmentarz przetrwał okres wojenny w stosunkowo dobrym stanie. W latach 60. XX wieku, dzięki staraniom Daniela Landsmanna, przeprowadzono prace porządkowe i restauracyjne. Ostatni pochówek odbył się w 1971 roku — była to Regina Grinbaum, zmarła 1 kwietnia tego roku.

Do dziś na cmentarzu zachowało się około 300 nagrobków, zniszczony ohel oraz ruiny domu przedpogrzebowego i dawnego magazynu narzędzi. W latach 1991–1992 przeprowadzono inwentaryzację kirkutu pod kierownictwem prof. Jana Samka.

Cmentarz żydowski w Sławkowie (Krzykawce) pozostaje jednym z ważnych świadectw obecności społeczności żydowskiej w regionie oraz miejscem pamięci o tragicznych losach sławkowskich Żydów. Dziś, choć częściowo zapomniany, stanowi cenny zabytek kultury i historii dawnego Sławkowa.