Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Mikołaja w Sławkowie

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (potocznie zwany kościołem sławkowskim) jest świątynią parafialną rzymskokatolickiej parafii pod tym samym wezwaniem położonej w dekanacie sławkowskim należącym do diecezji sosnowieckiej, metropolii częstochowskiej w Polsce.

Świątynia nosi dwa wezwania: Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Mikołaja. Pierwotnie jej patronem był natomiast św. Jan Chrzciciel. Kościół wzniesiono w II poł. XIII w., prawdopodobnie jednak wówczas nie nadano mu kształtu, jaki zamierzano.

Bryłę jednonawowego kościoła tworzą ceglane prezbiterium, kamienna nawa datowana na XIV–XV w., kamienna wieża i przedsionek  z II poł. XIX w. Prezbiterium reprezentujące styl późnogotycki zbudowane jest z cegły na fundamencie kamiennym i opięte jest szkarpami oraz ozdobione fryzem. Zamknięte jest prostokątnie i zakończone trójkątnym szczytem z okrągłym oknem na osi. Na ścianie wschodniej znajduje się grupa trzech okien, przy czym okno środkowe jest wyższe. Okna te zamknięte są łagodnym łukiem ostrym. Do ściany północnej przylega kolebkowo sklepiona zakrystia z nadbudowanym w 1928 r. piętrem.

Wnętrze prezbiterium jest dwuprzęsłowe, sklepione krzyżowo-żebrowo. Skrzyżowane żebra zdobią tzw. zworniki sklepieniowe, pokryte płaskorzeźbami Baranka i róży. Prezbiterium z nawą główną łączy gotycka arkada tworząc tzw. arkę tęczową. Nawa stanowiąca zwarte wnętrze, przykryta jest drewnianym, otynkowanym stropem, ozdobionym polichromią ze sceną ukoronowania Najświętszej Maryi Panny i wizerunkami czterech ewangelistów: św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Ściany zdobi również ornamentalna polichromia.

Na wieży nakrytej barokowym hełmem z podwójną glorietą, która niegdyś spełniała funkcje obronne, znajdują się dzwony. W jej przyziemiu mieści się kwadratowa kruchta. Do ściany zachodniej nawy przylega empora chóru muzycznego, wspartego na 4 drewnianych słupach i 2 przyściennych kolumnach z kamienia, z szesnastogłosowymi organami, wybudowanymi w 1954 r. przez firmę Biernackiego.

Wyposażenie świątyni utrzymane jest w większości w stylu barokowym i rokokowym. Należą do niego stalle, ambona oraz kamienna chrzcielnica z pokrywą. Wewnątrz znajduje się pięć ołtarzy. W prezbiterium podziwiać można skrzyniowy ołtarz główny z II poł. XVII w. z barokową nastawą oraz drewnianą figurą Chrystusa rozpiętego na krzyżu i aniołami trzymającymi narzędzia Męki Pańskiej. Na predelli tabernakulum stoją drewniane, złocone lichtarze, ofiarowane przez Sławkowianina, biskupa lubelskiego Walentego Baranowskiego w II poł. XIX w.

Na północnej ścianie nawy znajduje się nagrobek biskupa krakowskiego Kajetana Ignacego Sołtyka (1716–1788). Powstał on po 1788 r. i przedstawia wizerunek biskupa z herbem jego rodu na tle draperii podbitej gronostajami oraz dwie kobiece rzeźby. Wykonany jest w stylu późnobarokowym, z elementami rokokowymi i klasycystycznymi, a ufundowali go artyści i mieszkańcy Sławkowa. W dolnej części południowej ściany prezbiterium wmurowano wykuty w kamieniu nagrobek Sebastiana Nyskowskiego, starosty sławkowskiego.

Stojący pośród wiekowych lip, w otoczeniu muru z bramą strzeżoną przez posągi świętych: Piotra i Pawła sławkowski kościół stanowi najpiękniejszy zabytek miasteczka.  

Źródło: peuk.fiiz.pl