Kościół pw. św. Mikołaja na Czwartku w Lublinie

Wzgórze Czwartek, górujące nad okolicą, stanowi jeden z lessowych cypli wysuniętych w kierunku Czechówki. Początki osadnictwa na tym obszarze sięgają VI wieku, kiedy to powstała tutaj osada uważana za najstarszą w mieście, później dopiero rozprzestrzeniła się ona na sąsiednie wzgórza. Świadczą o tym odnalezione ślady chat i palenisk.

Już od X wieku osadzie tej patronował św. Mikołaj – wspólny dla kościoła wschodniego i zachodniego patron kupców i handlarzy. Tradycja mówi, że w 986 roku Mieszko I w tym właśnie miejscu ufundował pierwszy w Lublinie kościół chrześcijański, w miejscu gdzie wcześniej znajdowała się świątynia pogańska. Pierwsze historyczne wzmianki pochodzą z 1424 roku, kiedy to mowa jest o drewnianej kaplicy istniejącej na tym wzgórzu i o istniejącej przy niej prebendzie. Gdy lokalizację miasta przeniesiono na prawy brzeg Czechówki, Czwartek znalazł się poza jego granicami.

Świątynia, która obecnie znajduje się w tym miejscu pochodzi z drugiej połowy XVI wieku – mówią o niej akta wizytacyjne z 1603 roku. Miał się tam wówczas znajdować kościół pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, murowany z drewnianym stropem. W latach 1630-1673 prebendarzem kościoła był Walenty Turobojski, który gruntownie odnowił i przebudował świątynię. Realizacji tego zadania podjął się niejaki Piotr Traversi, który nadał kościołowi cechy renesansu lubelskiego. Budowa została ostatecznie ukończona na początku XVII wieku. W roku 1644 biskup krakowski Andrzej Trzebnicki dokonał ponownej konsekracji kościoła pod wezwaniem świętego Mikołaja.

Od tego czasu kościół był wielokrotnie przebudowywany. W latach 1874-75 miał miejsce gruntowny remont w ramach którego dobudowano przedsionek przed głównym wejściem. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1900 roku, kiedy to z bocznego przedsionka i zakrystii utworzono kaplicę Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz dobudowano istniejącą obecnie zakrystię. II wojna światowa przyniosła wiele zniszczeń, co oznaczało konieczność przeprowadzenia kolejnych remontów. W latach 1952 i 1965 na zewnątrz kościoła położono nowe tynki. Z kolei w latach 1947 i 1966 odmalowano jego wnętrze. W roku 1976 w kościele wybuchł pożar, który spowodował kolejne zniszczenia. Uszkodzeniu uległ głównie dach, sufit nad organami i same organy. Przeprowadzono wtedy kolejny remont (1977) w trakcie którego usunięto wszystkie zniszczenia.

Źródło: parafiamikolaj.pl