Zamek w Międzyrzeczu

Międzyrzecz, położony jest w granicach historycznej Wielkopolski. Miejscowość oraz zamek wielokrotnie wymieniają średniowieczne dokumenty zebrane w Kodeksie dyplomatyczny].

W tym samym miejscu gdzie stoi budowla znajdował się drewniany słowiański gródek wzniesiony w IX wieku w miejscu wcześniejszej, pochodzącej z VIII wieku osady obronnej. Po włączeniu do państwa polskiego w I poł. X wieku (zapewne przez ojca Mieszka I, Siemomysła), na przestrzeni X i XI wieku był wielokrotnie przebudowany. Niewielki początkowo gród, w czasach Chrobrego posiadał już konstrukcję hakową, szerokość wałów dochodziła do 20 m, a ich wysokość zapewne przekraczała 10 m. Od strony wschodniej znajdowało się obszerne, ale słabiej ufortyfikowane podgrodzie. Badania archeologiczne wykazały, że gród międzyrzecki niewątpliwie spełniał rolę bazy wypadowej dla wypraw Piastów na Pomorze Zachodnie: znaleziono liczne szczątki prażnic do suszenia ziarna, a pojemność zlokalizowanych wewnątrz grodu jam zasobowych (ok. 250 ton) znacznie przekraczała możliwości uzyskiwania nadwyżek zboża w całej ziemi międzyrzeckiej.

W XIII wieku stanowił centrum kasztelanii międzyrzeckiej i miał funkcje administracyjno-militarne, a także strzegł przeprawy przez rzekę Wartę. Miał także duże znaczenie strategiczne: leżał na przecięciu szlaków handlowych, na pograniczu Wielkopolski oraz bezpośrednio ochraniał ważne połączenie komunikacyjne przez rzekę Obrę, osłaniając Wielkopolskę od zachodu. Badania archeologiczne wykazały obecność w grodzie pracowni rzemieślniczych, przede wszystkim kowalskich i szklarskich, domów mieszkalnych, łaźni a w XIII wieku także dużej stajni.

Ze względu na położenie gród, a później zamek wielokrotnie był celem działań militarnych. Podczas wojny cesarza Henryka II Świętego z Bolesławem Chrobrym, został zdobyty i spalony przez wojska niemieckie. W połowie XI w. zajęty został przez Pomorzan. W 1094 r. odbił go Bolesław Krzywousty, co odnotował Gall Anonim w II księdze Kroniki polskiej: Pewnego razu wyruszył na Pomorze, gdzie już wcześniej objawił sławę swego imienia, albowiem takimi siłami obległ gród Międzyrzecz i z taką gwałtownością doń szturmował, że po kilku dniach zmusił załogę do poddania się. W 1157 r., podczas interwencji Fryderyka Barbarossy na rzecz wygnanego przez przyrodnich braci Władysława II, został opuszczony i spalony przez własną załogę, podobnie jak inne grody na obronnej linii Odry. W 1269 r. margrabia brandenburski Otton VI Mały niespodziewanie napadł na Międzyrzecz, zdobywając, łupiąc i paląc podgrodzie wraz z miastem. Napastnikom udało się także podpalić gród, który jednak oparł się oblężeniu.

Rozpoczęcie budowy założenia zamkowego miało miejsce w końcu XIII lub początku XIV wieku, kiedy gród uzyskał – w miejsce drewnianej – murowaną bramę i prawdopodobnie stołp. Prace nad budową murów obwodowych rozpoczęto około roku 1350 z polecenia króla polskiego Kazimierza Wielkiego. Budowę zamku odnotowują polscy kronikarze Janko z Czarnkowa oraz Jan Długosz. Według powojennych badań archeologicznych ustalono, że ceglane mury obwodowe budowano jeszcze po 1350 r., do około 1380 r. Podczas wojny domowej w Wielkopolsce (1382–1385), wg kronikarza Jana z Czarnkowa, międzyrzecki zamek stanowił jedną z baz wypadowych stronnictwa Domarata z Iwna, z których wychodziły wyprawy łupieskie na dobra buntowników. W 1474 r., dzięki zdradzie burgrabiego, Sędziwoja Żydowskiego, przejściowo zajęty przez wojska Jana II Szalonego i Macieja Korwina. 14 października 1520 po wcześniejszym ostrzale artyleryjskim zdobyty szturmem przez najemników krzyżackich pod dowództwem Wolfa von Schönburga wspomagających zakon krzyżacki w wojnie polsko-krzyżackiej. Po zniszczeniach rozpoczęto jego odbudowę, którą prowadzono do 1574 r., budując dwie okrągłe basteje.

W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów miejscowość położona była w dawnym województwie poznańskim. Przed XVI wiekiem była tenutą Andrzeja Nieszkowskiego, który w 1505 r. zbył ją na rzecz Tomasza Krzyżanowskiego. W połowie wieku XVI miasto należało do rezydującego na zamku kasztelana międzyrzeckiego Stanisława Ostroroga, który strzegł mostu na rzece Warcie pobierając mostowe.

W 1574 r. w międzyrzeckim zamku zatrzymał się pierwszy elekcyjny król polski Henryk III Walezy, który zmierzał z Francji do Krakowa, aby objąć tron Polski.

W roku 1655 w czasie potopu uszkodzony i zdewastowany przez wojska szwedzkie. Podczas rokoszu Lubomirskiego został przejściowo zajęty przez buntowników. W początkach XVIII wieku zamek był zniszczony na tyle, że pomimo podejmowanych prób odbudowy w 1691 r. nie nadawał się na rezydencję starostów. Dlatego w 1719 r. wznieśli oni dla siebie dworek w sąsiedztwie ruin zamku. Do połowy XVIII wieku, mimo kolejnych spustoszeń, jakie dotknęły zamek w III wojnie północnej, odbudowano jednak część pomieszczeń, z przeznaczeniem na mieszkania dla czeladzi starosty oraz część zabudowań podzamcza. Po II rozbiorze Polski, zamek wraz z zabudowaniami dworskimi, folwarkiem oraz parkiem zakupił pruski minister i były ambasador w Rzeczypospolitej, Girolamo Lucchesini, a następnie miejscowe rodziny ziemiańskie i patrycjuszowskie z Międzyrzecza. Wnętrza zamku wykorzystywano jako pomieszczenia gospodarcze, a południowe stoki wzgórza jako winnice.

Po II wojnie światowej

Po 1945 r. cały kompleks przekazano na potrzeby muzeum. W latach 1954–1958 na zamku przeprowadzono badania archeologiczne. W latach 50. i 60. przeprowadzono prace konserwatorskie i zabezpieczono zamek w formie trwałej ruiny. Zrekonstruowano jedynie budynek bramny oraz przyziemie renesansowego domu mieszkalnego.

Na wyspę zamkową najłatwiej dostać się od strony międzyrzeckiego rynku, ulicą Podzamcze przez dom bramny, odbudowany w 1975 r. na wzór XVIII-wiecznego, zniszczonego przez Armię Czerwoną w 1945 r. Z lewej strony dziedzińca stoją barokowe budynki dawnego starostwa i oficyny dworskiej, a na wprost – ruiny średniowiecznego zamku, do którego można wejść przez bramę i obejrzeć je od środka. W muzeum prezentowana jest makieta zamku, przedstawiająca jego pierwotny wygląd. Od 2005 r. wejście na dziedziniec zamku było niemożliwe. Początkowo, przyczyną takiego stanu rzeczy był remont drewnianego mostu prowadzącego do bramy głównej (roboty zostały zakończone w 2006 r.), a od 2006 r. – stan techniczny murów obronnych. Aktualnie zamek udostępniony jest zwiedzającym, w południowej bastei urządzono izbę tortur. 13 listopada 2024 zamek piastowski z zespołem dworsko-parkowym został uznany za pomnik historii.

Źródło: wikipedia.pl

Godziny otwarcia Muzeum na Zamku w Międzyrzeczu:

• od 1 stycznia - 30 kwietnia:
  
  • Wtorek-Piątek: 09:00 - 16:00
  • Niedziela: 10:00 - 17:00
  • Sobota, Poniedziałek: Nieczynne
• 1 maja - 31 października:
  • Wtorek-Piątek: 09:00 - 16:00
  • Sobota - Niedziela: 10:00 - 17:00
  • Poniedziałek: Nieczynne

Muzeum nieczynne jest w każdy poniedziałek, natomiast w każdy wtorek wstęp jest BEZPŁATNY.

Ostatnie wejście na ekspozycję i wystawy czasowe odbywa się 45 minut przed ich zamknięciem. (również w dzień bezpłatnego zwiedzania).

Ponadto muzeum w Zamku w Międzyrzeczu jest nieczynne w następujace dni:

• 24-26 i 31 grudnia,
• 1 i 6 stycznia
• w święta Wielkanocne od soboty do poniedziałku
• 1 i 3 maja
• Boże Ciało (Czerwiec),
• Wniebowzięcie NMP (Sierpień)
• 1 listopada,
• 11 listopada

Międzyrzecki Kompleks Muzealny posiada parking z wjazdem od strony ul. Zachodniej. Dojście do budynku muzeum odbywa się specjalnie do tego celu przeznaczoną wybrukowaną drogą. Parking posiada miejsca dla aut osobowych, autobusów oraz miejsca postojowe dla rowerów jak również oznakowane miejsca dla osób niepełnosprawnych.

Parking jest czynny w godzinach otwarcia muzeum i jest przeznaczony wyłącznie dla zwiedzających.